آموزش آچمزی در شطرنج

آموزش آچمزی در شطرنج – بخش اول

آچمز چیست؟

به طور معمول این سوال برای اکثریت پیش می آید که آچمز یعنی چه؟ آچمزی در شطرنج یا آچمز (Achmaz ) وضعیتی در بازی شطرنج است که در آن یکی از مهره‌ها که «مهرهٔ آچمز» نامیده می‌شود مجبور است برای دفاع از یک مهره یا خانهٔ ارزشمند در جای خود میخکوب شود. آچمز کردن تاکتیکی مؤثر برای ایجاد محدودیت در توانایی جابجایی سوارهای حریف در شطرنج است. اکنون در این مقاله با آموزش آچمزی در شطرنج با ما همراه باشید.

در الگوهای آچمزی، سه مهره در یک خط یا مسیر [قطر، عرض و ستون] قرار می گیرند: مهره آچمز کننده ( وزیر، رخ یا فیل) مهره آچمز شده (هر مهره ای غیر از شاه) و مهره هدف آچمزی اول متعلق به یکی از طرفین و مهره های دوم و سوم متعلق  به طرف دیگر است.

مثال۱ – آچمز در شطرنج

نوبت سفید
در قسمت آموزش آچمزی در شطرنج یک تاکتیک بسیار مفید است، بازیکنان می توانند زمانیکه مهره آچمز شده به آن حمله کنند و بتوانند از حریف برتری بگیرند.

۱.Ra4 (آچمزی در عرض) ۱…e5       2.e3        

و  اسب از دست می رود.

مثال ۲ : آچمز در شطرنج

نوبت سفید   

در باشگاه شطرنج ایران(مشهد) به هنرجویان آموزش آچمزی در شطرنج و اهمیت آچمزی با مثال های بیشتری توضیح داده می شود.

انواع آچمزی در شطرنج

به طور کلی آچمز در شطرنج به دو قسمت تقسیم  میشود:

۱- آچمزی مطلق     ۲- آچمزی نسبی

در شکل بالا، سفید با Bc2 مهره سیاه را آچمز مطلق می کند و از آنجایی که رخ نمی تواند حرکت کند، حرکت بعدی با 2.g4 به مهره آچمز شده حمله می کنیم و رخ را می گیریم.

۱.Bc2 (آچمزی در قطر) ۱…Kg6       2.g4   

و رخ را می گیرد.

آچمزی مطلق

اگر هدف آچمزی، مهره شاه باشد، آچمز مطلق (یا آچمزی کامل) نامیده می‌شود. در این صورت مهره آچمز شده را به هیچ عنوان نمی‌توان از مسیر آچمزی خارج کرد. آچمز مطلق به مهره‌ای گفته می‌شود که در صورت خارج شدن از مسیر آچمزی، شاه بازیکن در معرض کیش قرار بگیرد. به طور مثال به دیاگرام زیر دقت کنید:

در این مثال، مهره فیل آچمز مطلق است. و هرگونه حرکتی باعث کیش شدن شاه می‌شود. و به همین دلیل، بر اساس قوانین بازی شطرنج، فیل نمی‌تواند حرکت کند. حال ممکن بود بجای فیل، رخ باشد:

در اینجا نیز هدف آچمزی، شاه است و مهره رخ آچمز می‌باشد. اما با یک تفاوت، در این پوزیسیون رخ سفید در ستون d (خانه‌های رنگی) می‌تواند حرکت کند، چرا که حرکتش در این خانه‌ها باعث کیش شدن شاه خودی نمی‌شود. اما از ستون d نمی‌تواند خارج شود.

به این نوع آچمزی، آچمزی بخشی (یا نیمه آچمزی) می‌گویند چرا که مهره آچمز شده در بخشی از صفحه قادر به حرکت است.

آچمز نسبی

اما همواره هدف آچمزی، مهره شاه نیست. گاهی مهره‌های دیگر مانند وزیر، رخ یا حتی یک خانه مهم می‌توانند اهداف آچمزی باشند. در این صورت، که شاه هدف آچمزی نیست، آچمز را آچمز نسبی می‌گویند (این نوع آچمزی با نام دیگر شبه آچمزی نیز شناخته می‌شود).

به طور مثال در دیاگرام زیر، مهره  اسب سفید توسط رخ سیاه آچمز نسبی است. چرا که اگر اسب حرکت کند، رخ سیاه می‌تواند وزیر سفید را بگیرد.

تفاوت آچمز مطلق و آچمز نسبی چیست؟

مهمترین تفاوت آچمز مطلق و آچمز نسبی چیست؟ اگر مهره‌ای آچمز مطلق باشد، طبق قوانین شطرنج به هیچ وجه نمی‌تواند از مسیر آچمزی خارج شود چون شاه کیش خواهد شد. اما اگر مهره‌ای آچمز نسبی باشد، می‌تواند از مسیر آچمزی خارج شود و از نظر قوانین شطرنج، مانعی نخواهد داشت. (فقط ممکن است مهره یا خانه هدف آسیب ببیند)

این مثال ها نشان می دهند که حمله پیاده به مهره آچمز شده بسیار کارساز است. چنین مهره آچمز شده ای فقط در ظاهر دفاع دارد.

مثال ۳ – آچمز در شطرنج

نوبت سیاه

در کلاس شطرنج به هنرجویان چگونگی محافظت از شاه آموزش داده می شود. در این شکل بازیکن سفید با این که قلعه رفتن است اما سوار های سفید به خوبی از قلعه محافظت نمی کنند و سیاه می تواند از آچمزی پیاده g2 استفاده نماید و با حرکت 1…Bxh3  برتری خوبی کسب نماید.

بعد از 1… B x h3  تهدید مات به وجود می آید.

حالا ۲.g3 موجب تلفات میشود. حرکت 2.Ng3  عواقب سنگینتری دارد,

زیرا  2… Q x g3

مثال ۴

نوبت سفید

فیل در d6  آچمز است، اما نه به طور کامل، زیرا می تواند a3 را بگیرد. یا به c5 حرکت کند. 

در بسیاری از حالت ها، بهتر است یک مهره آچمز را جایگزین مهره ی نیمه آچمز کرد.

۱.R x d6       R x d6     2. e5     

مثال ۵

آچمزی دو گانه

نوبت سفید

در این شکل فیل خانه d3 آچمز شده و بازیکن سیاه می تواند با حرکت 1…Qe2 یک آچمز دوگانه بوجود می آورد و برتری بگیرد.

حرکت !1…Qe2   کار را تمام می کند.

تکلیف

در این شکل سیاه حرکت اشتباه Kf7 را برای جلوگیری از وزیر شده پیاده انجام داده است. هنگامیکه پیاده به عرض آخر نزدیک تر می شود بسیار با اهمیت تر میشود و بازیکن سفید می تواند با    2.e8=Q.Kxe8   شاه حریف را به خانه دلخواه جلب نماید و بعد با 3 .BQ4 رخ را آچمز مطلق نماید و برتری بگیرد.

از حرکت غلط 1… Kf7?  چگونه بهره برداری می شود؟

در دیاگرام فوق پیاده سفید به عرض هفتم رسیده است و سیاه نمی تواند جلو وزیر شدن آن را بگیرد اما هنگامیکه سیاه ۱…R2a3+ انجام می دهد سفید باید 2.R2d3  انجام دهد و درصورت ۲.R4d3  سیاه می تواند 2…Rxd2 انجام دهد و بازی را مساوی کند.

سیاه 1… R2a3+ بازی می کند. چگونه از جواب اشتباه 2.R4d3 بهره برداری می شود؟

علائم اختصاری: علائمی هستند که به منظور ثبت حرکت مهره ها در شطرنج کاربرد دارند.

فرانسوی                         انگلیسی

وزیر Q                                     D

شاه  K                                     R

رخ   R                                     T

اسب N                                   C

فیل B                                     F   

بیشتر بخوانید : بهترین بازی‌ های شطرنج کامپیوتر

آموزش آچمزی در شطرنج – بخش دوم

مسلما در بخش اول با مفهوم آچمز در شطرنج یعنی چه آشنا شدید و همینطور حرکت آچمز در شطرنج را متوجه شدید. همان طور که در کلاس های آموزش شطرنج در آموزشگاه ها و مدارس شطرنج عنوان می شود، معمولا آچمزی در شطرنج به عنوان تم تاکتیکی مطرح است اما در بسیاری از وضعیت ها یک آچمزی، استراتژی کل بازی را تعیین می کند. آچمزی بر اساس مهره یا خانه پوشش داده شده و مهره پوشش دهنده به سه نوع:

الف: آچمزی کامل     ب: شبه آچمزی       ج: نیمه آچمزی تقسیم می شود. 

حالا این پرسش مطرح می شود که چگونه  باید علیه آچمزی جنگید؟

اگر شاه در پس مهره ی آچمز باشد [اصطلاحاً  آن مهره ” آچمزِشاه” باشد]  امکان رفع آچمزی اندک است. در چنین حالتی روش کار همانا راندن مهره ی آچمز کننده و بستن مسیر آن است.

مثال ۱ – رفع آچمزی در شطرنج

پوزیسیون نمودار بعد حرکت های زیر حاصل شده است:

۱.e4  e5                   

۲.Nf3  Nc6

۳.Bb5   d6 

۴.d4              

در آموزش شطرنج و مبحث آچمزی راه هایی وجود دارد که بتوان از آچمزی فرار نمود. در این شکل اسب سیاه آچمز مطلق و کامل شده است. 

سیاه می تواند

 ۴… Bd7  

بازی کند. اما    

۴… Bg4 

 هم امکان پذیر است.  

زیرا 

۵. d5  

با  

۵… a6 

 , و   

 پس از

 ۶. Ba4  

با 

  ۶… b5  

مقابله می شود.

اگر در پس مهره ی آچمز، مهره ای غیر از شاه قرار داشته باشد [اصطلاحاً آن مهره “آچمزِشاه” نباشد]، امکان های دیگری نیز برای رفع آچمزی وجود دارد.

بیشتر بخوانید : حرکت رخ در شطرنج

الف) گریز مهره آچمز با کیش یا تهدیدهای مهم

مثال ۲

بعد از حرکت غلط

  ۱. Re1  

سیاه با

  ۱… Nf3+! 

 رفع آچمزی می کند.

مثال ۳

۱.e4  e5                                                                         

۲.Nf3    d6                                                                    

۳.Bc4  h6?                                                                    

۴.Nc3  Bg4?                                                                 

۵.Nxe5!  Bxd1??                                                        

۶.Bxf7 +  Ke7                                                  

۷.Nd5#           (مات لگال)                             

در کلاس شطرنج مدرسه شطرنج از مات لگال در بحث آچمزی بسیار استفاده می شود. بازیکن سفید در حرکت پنجم از حرکت های بد سیاه استفاده می کند و وزیر خود را قربانی می دهد. اما می تواند حریف را مات کند.

ب) گریز مهره ی پشت مهره آچمز 

[مهره هدف آچمزی] با کیش یا پدیده های مهم

مثال ۴

نوبت سیاه

در باشگاه شطرنج ایران، مثال های بیشتری برای فرار از آچمزی گذاشته می شود. به عنوان مثال، رخ سیاه آچمز نسبی شده است و سیاه می تواند با

  ۱…Qg6+

 یا

 ۱… Qf6  

و حمله ی متقابل به رخ a1 رفع آچمزی  کند.

ج) ایجاد ارتباط بین مهره آچمز و مهره پشت آن

مثال ۵

   نوبت سیاه

                                   ۱…Rb1+  ۲.Kf2  Bxe4

در شکل فوق، فیل سیاه آچمز نسبی شده است و سفید می خواهد با اسب به مهره آچمز شده حمله کند. اما سیاه می تواند با

 ۱…Rb1+ 

و 

 ۲…Bxe4

 هم اسب سفید را بزند و هم با فیل از رخ خود محافظت نماید.

تکلیف

نوبت سفید . امکان گریز مهره ی آچمز با کیش

۱.Bxf7+   Kxf7    ۲.Ne5+                                 

در دیاگرام آموزشی فوق که بسیار پرکاربرد است و در بسیاری از بازی ها اتفاق می افتد، سفید می تواند

 ۱.Bxf7+

انجام دهد و در ادامه

 ۲.Ne5

 کیش از آچمزی اسب سفید به نفع خود استفاده کند و از حریف جلو می افتد.

آیا سفید بعد از

 ۱.Ra6 

می برد ؟؟

۱…Ne6+                                                                           

علائم اختصاری: علائمی هستند که به منظور ثبت حرکت مهره ها در شطرنج کاربرد دارند

فرانسوی                         انگلیسی

وزیر    Q                              D

شاه   K                                R

رخ    R                                 T

اسب N                                  C

فیل B                                    F
 

تمامی مطالب فوق متعلق به باشگاه شطرنج ایران می باشد. کپی مطالب با حفظ منبع بلامانع می باشد.

آموزش آچمزی توسط خانه و مدرسه شطرنج در مشهد