قوانین و مقررات شطرنج

قوانین و مقررات شطرنج شامل مجموعه‌ای از قوانین است که توسط فدراسیون بین‌المللی شطرنج (FIDE) تعیین شده است. این قوانین برای بازی های مسابقه ای شطرنج در سطح بین‌المللی رعایت می‌شود. در ادامه، خلاصه‌ای از قوانین و مقررات شطرنج را برایتان آورده‌ایم:

– بازی شطرنج بین دو حریف انجام می شود که مهره های خود را به نوبت بر روی صفحه شطرنج حرکت می دهند.
– نوبت حرکات بازیکن موقعی است که حرکت حریف او انجام شده باشد .

– هدف هر بازیکن از انجام حمله این است که شاه حریف را در معرض کیش یا مات قرار دهد .

– صفحه شطرنج یک شبکه از ۶۴ مربع مساوی است که یک در میان به رنگ روشن و تیره هستند و هر یک از بازیکنان ۱۶ مهره دارند.

– مهره های شطرنج عبارتند از : شاه، وزیر، دو رخ، دو فیل، دو اسب، هشت پیاده، به دو رنگ سیاه و سفید .

قوانین بازی شطرنج 

قوانین بازی شطرنج سازماندهی و رژیم دارنده‌ی بازی هستند. در زیر، قوانین اصلی و مهم بازی شطرنج را برای شما توضیح می‌دهیم:

۱. قوانین حرکت قطعات

– سلطان یا شاه: حرکت یک خانه در هر جهت (عمودی، افقی و قطری).
– فرزند یا وزیر: حرکت ترکیبی قلعه و فیل، یعنی هر تعداد خانه در هر جهت عمودی، افقی و قطری.
– قلعه: حرکت به صورت عمودی و افقی در خطوط تا زمانی که با مانعی برخورد نکند.
– فیل: حرکت تا یک خانه در جهت قطری.
– سوار: حرکت به صورت L شکل، یعنی یک خانه به طور عمودی یا افقی و سپس دو خانه در جهت عمودی یا افقی.
– پیاده‌ها (سربازان): حرکت به صورت یک خانه به جلو و در حرکت اول به انتخاب بین حرکت یک یا دو خانه و قابلیت تبدیل به قطعه‌های دیگر در صورت رسیدن به سمت مقابل ترین سمت صفحه شطرنج.

۲. قوانین ویژه در قوانین و مقررات شطرنج

– حرکت آینه یا قلب: تغییر جهت حرکت یک قطعه در امتداد یک خط افقی یا عمودی.
– قلعه‌بر (کاستلینگ): حرکت ترکیبی شاه و قلعه با هم، که به شاه امکان تغییر موقعیت در یک حرکت و اصطلاحاً عازمه نیز می‌دهد.
– زندان: در صورتی که شاه در معرض تهدید سابقه مرگ قرار گیرد، شاه قرار میگیرد.

۳. هدف و برد در قوانین و مقررات شطرنج

– هدف: هدف اصلی برای هر بازیکن، ایجاد “شاه‌خیزی” است که شاه حریف را در یک موقعیتی قرار بدهد که قابلیت حمله از سمت هیچ قطعه‌ای ندارد.
– برد: بازیکنی که شاه حریف را به گونه‌ای که امکان حمله ندارد به سمتی که نمی‌تواند تغییر موقعیت دهد ببرد، به عنوان برنده شناخته میشود.

توصیه می‌شود که قوانین دقیق هر بازی را مطالعه کنید و با آنها آشنا شوید. همچنین، در محیط‌های بازی شطرنج آنلاین، قوانین به طور خودکار رعایت میشود و شما توسط سیستم هشدار می‌شوید اگر حرکتی نامعتبر انجام دهید.

حرکت مهره ها در قوانین بازی شطرنج

قانون شطرنج بدین گونه است که وزیر همیشه در خانه همرنگ خودش قرار می گیرد و شاه در خانه متضاد رنگ خود قرار می گیرد خانه های عمودی را ستون و خانه های افقی را ردیف می گویند. خانه های مورب را قطر می نامند و و در دیاگرام شطرنج ۲۶ قطر وجود دارد که طول آنها از ۲ خانه تا ۸ خانه است.

فیل در قطری که خودش در آن قرار دارد به هر مربعی می تواند حرکت کند .

رخ در ستون یا عرضی که خودش در آن قرار گرفته به هر مربعی می تواند حرکت کند .

حرکت وزیر در شطرنج ترکیبی از حرکات رخ و فیل است؛ وزیر در ستون، عرض، یا قطری که در آن قرار دارد، به هر مربعی می تواند حرکت کند.

حرکت اسب در شطرنج بدین صورت است که مهره اسب می تواند به مربع هایی حرکت کند که در یک عرض، ستون یا قطر واحد نباشد اسب همچون حرف ال حرکت می کند.

فیل یا رخ یا وزیر نمی تواند از روی مهره های که در مقابلش قرار دارد عبور کند .

پیاده می تواند رو به جلو حرکت کند و یا مربع تحت اشغال مهره حریف را به طور مورب بگیرد .

اما در حرکت اول پیاده می تواند دو حرکت به جلو برود پیاده با رسیدن به ردیف هشتم به هر مهره ای به جز شاه می تواند ارتقاء یابد.

شاه می تواند مانند وزیر حرکت کند، اما فقط یک خانه در هر حرکت شاه می تواند به دو صورت مختلف حرکت کند؛ حرکت کردن به هر مربع مجاور که مورد حمله حریف نباشد و اینکه شاه از مربع اولیه اش دو مربع به طرف رخ جابه جا شود، سپس به مربعی منتقل می شود که شاه همان موقع از آن عبور کرده است .

———————————————————————————————————–

جهت مطالعه بیشتر مقاله آموزش حرکت مهره ها را حتما بخوانید »» کلیک کنید

—————————————————————————————————

هر حرکت فقط با یک دست انجام میگیرد؛ بازیکنی که نوبت حرکت اوست در صورتی که در ابتدا قصد خود را بیان کند، می تواند یک یا چند مهره را مرتب کند اگر بازیکنی عمداً رخی را لمس کند و سپس شاه را لمس کند باید در آن جناح حرکت کند .

اگر هیچکدام از مهره ها را نتوان حرکت داد، بازیکن می تواند هر حرکتی که قانع شد انجام دهد؛ بازیکنی که با حرکت قانونی، شاه حریف را کیش و مات کرده باشد، بازی را برده است بازی بلافاصله به اتمام می رسد، به شرطی که حرکتی موجب کیش و مات شده است قانونی باشد.

بازیکن که حریفش اعلام می کند تسلیم شده است بازی را برده است .

وقتی بازیکنی که نوبت اوست هیچ حرکت قانونی نداشته باشد و شاهش نیز در معرض کیش نباشد مساوی است و بازی پات شده است.

هر گاه پوزیسیونی پدیدار شود که هیچ یک از دو بازیکن نتواند با سلسله حرکت های قانونی حریف را مات کنند، بازی مساوی است و می گویند پوزیسیون مرده رسیده است .

اگر پوزیسیون یکسانی برای سومین بار در صفحه پدیدار شود، بازی می تواند مساوی شود .

قانون زمان در شطرنج : قوانین و مقررات شطرنج 

ساعت شطرنج یعنی ساعتی با دو صفحه نمایش که طوری به هم ارتباط داشته باشند که در هنگام بازی فقط یکی از آنها بتواند کار کند.

سقوط پرچم یعنی خاتمه زمان اختصاص یافته به بازیکن .

زمانی که بازیکن در یک مدت صرفه جویی کند به زمان او در حرکت بعدی افزوده می شود.

در زمان تعیین شده برای آغاز بازی، ساعت بازیکن یا مهره سفید به کار می افتد.

اگر هر دو پرچم با هم سقوط کرده و نتوان تشخیص داد کدام زودتر سقوط کرده می توان به بازی ادامه داد بازیکن فقط برای کمک خواستن از داور می توانند ساعت را متوقف کند .

اگر وضعیت غیر عادی پیش آید و یا لازم باشد که مهره ها به پوزیسیون قبلی برگردانده شوند، داور قضاوت عالیه خود را در تعیین زمان هایی که ساعت ها باید نمایش دهند استفاده خواهد کرد .

اگر در حین بازی معلوم شود که پوزیسیون اولیه مهره ها ناصحیح بوده است، باید بازی جدیدی انجام گیرد .

قوانین مسابقات شطرنج

تمام قوانین شطرنج در قوانین و مقررات شطرنج بدین صورت است که اگر بازی با رنگ های معکوس آغاز شده باشد باید ادامه یابد، مگر آنکه داور غیر از این حکم کند. اگر در حین بازی معلوم شود که حرکتی غیر قانونی انجام شده است، باید پوزیسیون بلافاصله به قبل خلاف اعاده شود به جریمه اولین و دومین حرکت قانونی بازیکن، داور باید در هر دو دقیقه زمان اضافی به حریف بدهد به جریمه سومین حرکت غیر قانونی همان بازیکن داور باید به او اعلام کند. 

هر بازیکن در جریان بازی موظف است حرکت های خودش و حرکت های حریفش را به طرز صحیح و واضح و خوانا با نماد گذاری جبری ثبت کند اگر بازیکنی نتواند حرکتی را ثبت کند، مقداری زمان به تصمیم داور باید از زمان مشخص شده او کسر شود برگه ثبت باید در کل بازی در معرض دید داور باشد.

اگر بازیکنی کمتر از ۵ دقیقه در ساعت خود زمان داشته باشد و از ۳۰ ثانیه زمان اضافی یا بیشتر حرکت اضافه می شود برخوردار نباشد، بازیکن باید بلافاصله بعد از سقوط یکی از پرچمها پیش از آنکه مهره ها را روی صفحه حرکت دهد باید برگه ثبت خود را تا آخرین حرکت کامل کند .

بازیکنی که می خواهد پیشنهاد تساوی بدهد، باید این کار را پس از انجام حرکت در صفحه شطرنج و قبل از متوقف کردن ساعت خود و به کار انداختن ساعت حریف انجام دهد و هر دو بازیکن باید پیشنهاد تساوی را با نشانه ای در برگه ثبت خود یادداشت کنند؛ اگر بازیکنی حرکت کند بی آنکه ادعای تساوی کرده باشد، حق ادعای تساوی و نوبت حرکت را از دست می دهد .

اتمام سریع بازی عبارتست از آخرین مرحله بازی که در آن بقیه حرکت ها باید در زمانی محدود شود؛ اگر بازیکنی که نوبت حرکت با اوست، کمتر از ۲ دقیقه در ساعت خود زمان داشته باشد، می تواند قبل از آنکه پرچم ساعتش سقوط کند مدعی تساوی شود او باید ساعت ها را متوقف کند و داور بطلبد.

اگر داور تصمیم گیری خود را به تعویق اندازد، می توان به حریف دو دقیقه اضافی زمان تفکر داد و با صورت امکان در حضور داور ادامه خواهد یافت. داور باید نتیجه نهایی را پس از سقوط یکی از پرچم ها اعلام کند. اگر داور ادعا را رد کند باید دو دقیقه زمان تفکر اضافی به حریف اعطا شود.

 در صورتی که قبلا به گونه دیگری اعلام نشده باشد، بازیکنی که بازی اش را می برد و یا به علت غیبت، اخراج یا محرومیت حریف، می برد ۱ امتیاز می گیرد بازیکنی که بازی اش را می بازد یا سر میز حاضر نمی شود یا اخراج و یا محروم می شود ۰(صفر) امتیاز می گیرد و بازیکنی که بازی اش را مساوی اعلام می کند ۵و۰ می گیرد.

بازیکنان نباید هیچگونه عملی را در پیش گیرند که موجب بی اعتباری بازی شطرنج شود.

بازیکنان در حین بازی حق ندارند از هیچگونه یادداشت منبع اطلاعات توصیه یا تجزیه و تحلیل صفحه ای دیگر استفاده کنند.

از برگه ثبت، فقط برای ثبت حرکت ها، زمان ساعت ها، پیشنهاد تساوی و موضوعات مربوط به ادعا باید استفاده کنند. 

بازیکنانی که بازی هایشان را به اتمام رسانده اند، تماشاگر محسوب می شوند .

بازیکنان بدون کسب اجازه از داور حق ندارند، محل بازی را ترک کنند؛ بازیکنی که نوبت حرکت با اوست بدون اجازه داور حق ندارد محل بازی را ترک کند.

جریمه امتناع مکرر بازیکن از تبعیت قوانین و مقررات شطرنج، باخت بازی خواهد بود. در مورد امتیاز حریف تصمیم خواهد گرفت . 

اگر هر دو بازیکن مقصر شناخته شوند، بازی هر دو بازیکن باخته محسوب خواهد بود.

داور باید مراقبت کند که قوانین و مقررات شطرنج دقیقاً مراعات شود.

داور باید در جهت مصالح عالیه مسابقات عمل کند و مطمئن باشد که محیط مسابقه مطلوب است و بازیکنان آشفته نمی شوند.

داور می تواند یک یا چند مورد از جریمه های زیر را اعمال کند :

اخطار

• افزایش زمان باقیمانده حریف
• کاهش زمان بازیکن خاطی در بازی
• کاهش امتیاز کسب شده بازیکن خاطی در بازی
• افزایش امتیاز کسب شده بازیکن خاطی در بازی
• افزایش امتیاز کسب شده حریف در بازی تا حداکثر امتیاز ممکن در آن بازی اخراج از کل مسابقه.

زمان بازی شطرنج چقدر است ؟

در قوانین و مقررات شطرنج، زمان بازی شطرنج میتواند مختلف باشد و معمولاً براساس قانون بازی شطرنج یا تنظیماتی که شما یا حریفتان برای بازی تعیین میکنید. در زمانبندی استاندارد برخی از زمانهای معمول شامل موارد زیر میشود:

۱. بازی استاندارد: در این نوع بازی، هر بازیکن معمولاً ۶۰ دقیقه یا بیشتر (مانند ۹۰ دقیقه) برای تمام مسائل بازی در اختیار دارد و ممکن است به هر حرکت یک زمان اضافی نیز اختصاص داده شود. این بازی های طولانی‌ترند و معمولاً به عنوان بازی های رسمی و تورنمنت های حرفه‌ای استفاده میشوند.

۲. بازی سریع (رپید): در این نوع بازی، هر بازیکن در دسترس عادتاً ۱۵ تا ۳۰ دقیقه دارد. ممکن است به ازای هر حرکت یک زمان اضافی کوتاه تعیین شود، مانند ۵ ثانیه برای هر حرکت. بازی‌های سریع بیشتر برای تمرین و یا بازی‌های غیررسمی استفاده میشوند.

۳. بازی سریع آنلاین: در آنلاین پلتفرم‌ها، معمولاً میتوانید زمان مورد نظرتان را انتخاب کنید، مانند ۳ دقیقه، ۵ دقیقه و غیره. در این نوع بازی‌ها، زمان آیتم برای هر بازیکن و تعداد ثانیه اضافی برای هر حرکت ممکن است متفاوت باشد.

به هر حال، مهمترین نکته این است که هر چند زمان تعیین شده استرس و هیجان بازی را افزایش می‌دهد، اما حریفتان همانند شما است، بنابراین تجربه و لذت بازی بیشتر برای همگان مهم است.

تمامی مطالب فوق متعلق به باشگاه شطرنج ایران می باشد. کپی مطالب با حفظ منبع بلامانع می باشد.

خانه و مدرسه تخصصی شطرنج مشهد