در این مطلب میخواهیم به این مطلب که قانون ۱۶ حرکت اشتباه است بپردازیم. اگر بخواهیم چند ورزش فکری بسیار قدیمی رو بهش اشاره کنیم بدون شک شطرنج با اختلاف اولین موردی هست که باید عنوانش کرد. بله این بازی جذاب هم قدمت بسیار بالای داره و هم بازی بسیار پرطرفداریه، اما خب معمولا کسایی که شطرنج رو به صورت آکادمیک و حرفه‌ای تحت نظر آموزشگاه‌های معتبر کار می‌کنند و یاد می‌گیرن با یک چالش همیشگی مواجه هستن و اون چیه ؟ آفرین درست حدس زدین چالش بازیکنان حرفه ای اینه که خیلی از افرادی که شطرنج بازی می‌کنن و شاید خودشون یاد گرفتن و یا باباها یا بابابزرگا بهشون یاد دادن خیلی از قوانین رو بلد نیست و معمولا پر اشتباه و با تعداد زیادی خطا بازی می‌کنن و جالبتر اینجاست که بعضی از این دوستان محترم اصلا قبول ندارن که اشتباه می‌کنن و یا خطا انجام دادن حتی دیده شده گاهی از خودشون قانون هم می‌سازن !!! مثل قانون من درآوردی ۱۶ حرکت.
آیا قانون ۱۶ حرکت شاه در شطرنج اشتباه است؟
ما اومدیم اینجا که بگیم قانون ۱۶ حرکت اشتباه است و ببینیم این اشتباه از کجا اومده حالا بریم با هم یک بررسی کوچیک داشته باشیم و ببینیم اوضاع از چه قراره .
خب به عنوان یک بازیکن شطرنج شما می‌دونید که چه در بازی‌های دوستانه و یا حتی در مسابقات حرفه‌ای تو بازی شطرنج بعد از هر مسابقه سه نتیجه ممکنه پیش بیاد که یکی از حالت‌های برد – باخت و یا مساوی هست. با توجه به اینکه حالت‌های برد و باخت خیلی مشخص و واضح هستن ( کسی که کیش و مات میشه باخته ) نیازی به توضیح ندارند اما حالت مساوی و یا بهتر بگیم حالت‌های تساوی یخورده خاص هستن و حتما باید با اون‌ها آشنا باشیم و بتونیم اونا رو تشخیص بدیم. اگر بخواهیم به صورت مختصر به انواع حالت تساوی در شطرنج اشاره کنیم به این صورت میشه :
۱- حالت کم بود نیرو
۲- حالت سه بار تکرار وضعیت
۳- حالت کیش دائم
۴- حالت پات
۵- قانون ۵۰ حرکت
۶- تساوی به حالت پیشنهاد تساوی
خب حال میرسیم به این نکته که شاید خیلی از پدر‌های محترم و یا بابابزگ‌هامون وقتی آخرای بازی میشه و شاید کمی هم تو بازی عقب باشن ادعا می‌کنن که شما باید تنها توی ۱۶ حرکت اونارو کیش و مات کنید و در غیر این صورت بازی مساوی هست !!!!!!!
خب باید همینجا اعلام کنیم که خیر اصلا و به هیچ عنوان این چنین قانونی وجود نداره ! بله حتی اگر حریفمون فقط یک مهره‌ی شاه براش باقی مونده باشه باز هم چنین قانونی تحت عنوان مات در ۱۶ حرکت وجود نداره. چیزی که شاید خیلی معمول باشه و حتی ممکنه شما بسیار از بازی‌هاتون رو تحت این قانون الکی و من دراوردی مساوی کرده باشید اما واقعیت چیزه دیگه‌ای.
بله قانون اصلی همونطوری که در بالا بهش اشاره کردیم قانون ۵۰ حرکت هست که تازه اون هم خودش چندین تبصره داره که باید دقیقا اونارو بلد باشید. حالا که فهمیدیم این قانون اشتباه ۱۶ حرکت شاه در شطرنج از کجا اومده بریم با هم ببینیم که این قانون اصلیش یعنی قانون ۵۰ حرکت چیه و چطوری تحت این قانون بازی مساوی میشه.
خب یک پوزیشن شطرنج رو در نظر بگیرید، فرض کنید یکی از طرفین در آخرین نوبت حرکت یکی از مهره‌های حریف رو زده حالا از حرکت بعدی اگر شرایط زیر برقرار باشه قانون ۵۰ حرکت بوجود میاد و بازی مساوی میشه .
۱- طی ۵۰ حرکت متوالی هیچ سربازی از سرجای خود حرکت نکند ( نه سربازی‌های سیاه و نه سفید )
۲- طی ۵۰ حرکت متوالی هیچ مهره‌ای زده نشده .
۳- طی ۵۰ حرکت مساوی هیچ یک از طرفین کیش و مات نشه
اگر هر سه شرط بالا برای ۵۰ حرکت متوالی برقرار بمونه نتیجه‌ی بازی مساوی هست و مهم نیست که هر یک از طرفین چه مهره‌هایی داشته باشه. خب حالا بریم یک مثال بزنیم تا دقیقا متوجه موضوع بشید.
پوزیشن زیر رو در نظر بگیرید :
39.Rd1+
فرض کنید پوزیش بالا در حرکت 39 بوجود اومده و الان نوبت سیاه هست ( یعنی وقتی سیاه حرکتش رو انجام بده حرکت 39 تکمیل میشه ) حالا سیاه باید شاهش رو از کیش خارج کنه و سفید در حرکت 40 با رخ میزنه تو رخ سیاه و برای سیاه فقط یک شاه باقی می‌مونه و سفید یک رخ یک شاه و یک پیاده داره.
39. …. Kc6
40. Rxd8
خب سفید اینجا با رخ، رخ بازیکن سیاه رو گرفته و الان سیاه حرکتش رو که انجام بده حرکت 40 ام تکمیل میشه. از همین حرکت به بعد سفید ۵۰ حرکت وقت داره تا سیاه رو کیش و مات کنه تا بازی مساوی نشه فرض کنیم 20 حرکت انجام میشه و پوزیشن به حالت زیر تبدیل شده است.
60.Kd6 Kb3
61.
دقت کنید که سرباز از سرجاش تکون نخورده و خب مهره‌ای هم زده نشده.
گفتیم 20 حرکت انجام شده این عدد 20 برامون مهم حالا مهم نیست که حرکت 40 بودیم حالا 20 تا حرکت انجام شده ( انجام شده یعنی الان تو حرکت 21ام هستیم، باز نیاین بگین 20 + 40 میشه 60 شما زدی 61 ) رسیدیم به حرکت 61 ام ،اصلا مهم نیست الان تو حرکت چندم هستیم.
چیزی که اهمیت داره این هست که بعد از زدن رخ سیاه ( زده شدن مهره ) توسط رخ سفید، 20 حرکت انجام شده که توی این 20 حرکت نه سربازی از سرجاش تکون خورده ( حالا اینجا یک سرباز داشتیم کلا، که همونم کاملا ثابت بوده ) و نه مهره‌ای زده شده پس یعنی اگر به همین منوال پیش برده 30 حرکت دیگه بازی مساوی میشه چون 20 + 30 مساوی با 50 میشه که میشه قانون 50 حرکت .
حالا فرض کنیم اینجا بعد از 20 حرکت یعنی تو حرکت 61ام نوبت سفید هست اگر سفید سربازش رو حرکت بده ( یک یا دوخونه برونه جلو ) دوباره سفید 50 حرکت زمان داره تا شاه سیاه رو کیش و مات کنه حالا چرا دوباره از صفر میشماریم این 50 حرکت رو ؟؟ دقیقا بخاطره حرکت سرباز هست که شمارنده رو صفر می‌کنه.
خب با درک مثال بالا دقیقا متوجه خواهید شد که قانون 50 حرکت به ما چی میگه و چطوری اصلا کار می‌کنه و بازی تحت این قانون به چه نحوی مساوی میشه . جالبیش اینجاست که تو خود این قانون 50 حرکت اگر مثلا یک مهره‌ای زده بشه یا سربازی حرکت کنه باید از اول بشماریم 50 حرکت رو، بعد یه عده‌ای میان میگن اگه برای ما مثلا فقط یک مهره‌ی شاه بمونه فقط و فقط باید تو ۱۶ حرکت کیش و مات کنی اگه نه بازی مساویه ! اینجور مواقع شما می‌تونید به حریف محترم بگید قانون ۱۶ حرکت اشتباه است تا فکر نکنه خیلی زرنگ تشریف داره . امیدوارم این مطلب مهم رو کامل یاد گرفته باشید.
نویسنده : حامد جدیر