حمله و دفاع
در بعضی موارد، مثلا در مات بچگانه، یک حمله ی مستقیم به شاه باعث تمام شدن سریع بازی می شود؛ حتی قبل از این که هیچ کدام از مهره های دو طرف، فرصت زد و خورد را پیدا کنند. اما این حالت ها زیاد اتفاق نمی افتد. معمولا هر شطرنج باز می کوشد به تدریج، مهره های حریف را از میان بر دارد و تنها وقتی حمله برای مات کردن را شروع می کند که شاه دشمن بیشترین قوای خود را از دست داده باشد.
————————————–
جهت مطالعه بیشتر مقاله ی آموزش حمله و دفاع را مطالعه کنید.
————————————–
برای از بین بردن مهره دشمن، شما ابتدا باید به آن حمله کنید، این کار مفهوم دیگری از کلمه حمله است که در این جا معنای تهدید به زدن را می دهد. یک تهدید می تواند یک طرفه یا دو طرفه باشد. پیاده ای که، پیاده یا فیل یا وزیر و یا شاه را تهدید می کند، ممکن است خودش از طرف مهره دشمن تهدید بشود. به این گونه تهدیدها، تهدید دوطرفه گفته می شود. از سوی دیگر ممکن است پیاده ای که اسب یا رخ دشمن را تهدید می کند، در این موارد می گوییم تهدید یک طرفه است.
به هنگام تهدید یا دفاع یا تعویض مهره ها، باید ارزش نسبی مهره های درگیر را در نظر بگیریم. به عنوان مثال بیایید با هم وضعیت (شکل ۵۱) را بررسی کنیم.
شکل ۵۱
سفید با حرکت 1. Ta1 تصمیم می گیرد پیاده a7 را تهدید کند و سیاه این تهدید را با Ta8.1 و دفاع از پیاده، جواب می دهد. حالا اگر سفید یا حرکت 2.Txa7 پیاده را بگیرد با پاسخ سیاه یعنی 2. …Txa7 رو به رو می شود و در نتیجه رخ خود را فقط در برابر یک پیاده سیاه از دست می دهد. بنابراین سفید 2.Tea2 بازی می کند. حالا این پیاده دوبار یا اصطلاحا با دو زور مورد تهدید قرا گرفته اما فقط یک بار (با یک زور) دفاع شده است. (شکل ۵۲)
شکل ۵۲
اگر سیاه با مهره دیگری از پیاده دفاع نکند، سفید بازی این گونه ادامه می دهد:
3. Txa7 Txa7
4. Txa7
و سیاه یک پیاده از دست می دهد و اگر با بازی 2. … Cc8 دفاع از پیاده را تقویت کند، پس از یک مبادله پایاپای و برابر یعنی:
3.Fxc8 Tgxc8
آن وقت با ادامه زیر:
4. Txa7 Txa7
5. Txa7
باز هم سیاه پیاده خود را از دست خواهد داد.
——————————————–
جهت مطالعه ی چگونگی حرکت مهره های شطرنج کلیک کنید.
——————————————–
حالا بیایید با نگاه دوباره به شکل ۵۱ ببینیم اگر سیاه به بازی 1. Ta1 سفید با حرکت 1. … Cc6 جواب بدهد چه اتفاقی ممکن است بیفتد. در آن حالت، سفید بازی را با 2. Tea2 دنبال خواهد کرد.(شکل ۵۳)
شکل ۵۳
در این جا پیاده a7 دو بار مورد تهدید قرار گرفته است. اما فقط با اسب خانه c6 حمایت می شود.آیا این، به آن معناست که سفید پیاده را تهدید به زدن می کند؟ ببینیم جواب چیست؟
3. Txa7 Cxa7
4. Txa7
در نتیجه سفید رخ خود را با یک اسب و یک پیاده عوض کرده است. از آن جا که می دانیم، ارزش یک رخ با ارزش یک اسب و دو پیاده برار است. پس روشن است که معاوضه مهره ها منجر به از دست دادن نیرویی به ارزش یک پیاده برای سفید تمام شده است. بنابراین جواب سؤال بالا این است که در شکل (۵۳) سفید در حقیقت پیاده خانه a7 را تهدید نمی کند. نتیجه آن که وقتی مهره های دشمن تهدید می شوند، بسیار مهم است که نه تنها تعداد مهره ها ی تهدید کننده در نظر گرفته شود بلکه باید به ارزش مهره های تهدید کننده هم توجه بشود.
شروع کردن به تهدید مهره ی دشمن با یک مهره ی خودی که ارزش بیشتری از مهره مدافع دارد، بی فایده است. به شکل (۵۱) بر گردیم. در برابر تهدید 1. Ta1، حرکت 1. … Cc6 دفاع خوبی نیست؛ زیرا سفید با بازی 2.Ff3 تهدید عوض کردن این فیل با اسب c6 را ایجاد می کند و بعد از تعویض آن ها، پیاده a7 را خواهد گرفت. ساده ترین راه دفاع برای سیاه حرکت 1. … a6 است و حالا اگر سفید بخواهد با فیل یا رخ به پیاده a6 حمله کند و آن را بزند ضرر می کند. برای آن که سوار خود را در مقابل دو پیاده سیاه از دست می دهد. بنابراین استفاده از یک سوار برای گرفتن پیاده ای که به توسط یک پیاده ی دیگر پشتیبانی می شود، کاری بیهوده است.