خوانندگان گرامی برای آموزش حرفه ای شطرنج می توانید وارد سامانه آموزش مجازی باشگاه شطرنج ایران شوید
در بحث آموزش شطرنج می توان به اهمیت وسط بازی اشاره ویژه ای کرد زیرا وسط بازی قسمتی از شطرنج است که می توان هر سواری را در گوشه ای از صحنه ی نبرد پیدا کرد. صفت مشخصه ی وسط بازی پیچیدگی روابط متقابل بین سوارها و امکانات عملی موجود در بازی است. وسط بازی مرحله ای از شطرنج است که بزرگ ترین میدان نبرد را در مقابل تخیل بازیکن بازی می کند. برخلاف گشایش ها ، وسط بازی مورد کاوش و تجزیه های بی پایان تئوریکی قرار گرفته نشده است و همینطور برخلاف آخر بازی به یک رشته تکنیک های ظریف و ریز تبدیل نشده است. به دلیل فقدان راه های مشخصی برای ادامه بازی و یا به علت پیچیدگی ذاتی آن، وسط بازی بسیاری از سخت ترین مسائل بازی را دارا است. برای درست بازی کردن در این مرحله باید از یک سوء وضعیت را مثل کل واحد در نظر بگیرد تا بتواند درست قضاوت کند که چه روش و ادامه ای برای بازی خوب و صحیح است، و از سمتی دیگر تمامی جزئیات گوناگون بازی و وضعیت را در نظر گرفته و هیچ امکان حرکتی را چه آشکار و چه پنهان، نادیده نگیرد.
در وسط بازی، انواع مسئله های اصلی استراتژیکی مطرح می شود :حفظ مهره ها یا تعویض سوارها، نگهداشتن درگیری یا تعویض پیاده ها، باز کردن ستون ها یا بستن ستون ها، آغاز حمله با قدرت به شاه حریف، متمرکز شدن نیروها برای گرفتن یک سوار حریف، ضعیف کردن وضعیت پیاده حریف، ایا با تعویض کامل سوار ها به یک آخر بازی خوب می رسیم؟ جدا بر این سوال ها مسئله های تاکتیکی هم هم وجود دارند که می بایست بر هر ملاحظه استراتژیکی تقدم بگذاریم: آیا بازیکن روبرو هیچ تهدیدی ندارد که باید جلوی آن را بگیریم؟ و اگر دارد چگونه؟ اما اگر ندارد، خودمان سعی کنیم تهدیدهایی ایجاد کنیم. یا آیا میشود موقعیتی نامطلوب برای حریف درست کرد که او را مجبور کنیم که بد بازی کند؟
در شطرنج مانند زندگی، همه کس ازیک نقطه نظر ثابت به وضعیت نگاه نمی کنند. یک موقعیت پیچیده وسط بازی را در مقابل بازیکن زیادی بگذارید و متوجه خواهید شد که همه این بازیکنان برای پیدا کردن بهترین حرکت ها از زاویه های مختلف به موقعیت نگاه می کنند. این تنوع و غیر پیش بینی بودن باعث شده که جذابیت بازی شطرنج بسیار بیشتر شود و از تبدیل شدن شطرنج به نمایش کاملا ماشینی جلوگیری می کند.
در وسط بازی و در بردن به وسط بازی، فرق بین استاد و آماتور به شکل محسوسی مشخص می شود. بازیکن آماتور معمولاً درک درستی از موقعیت صحنه ندارد از تمام امکانات موقعیت آگاه نیست. اگر وضعیت آرام باشد، بازیکنان آماتور بیشتر موفق به پیدا کردن استراتژی درست نمی گردد، اگر وضعیت تاکتیکی باشد بازیکن آماتور کمتر می بیند و محاسباتش مثل محاسبات استاد دقت کافی را ندارد .
با چه روشی بازیکن آماتور بازی خودش را در وسط بازی بهتر می کند؟
نمی توان گفت فرمول ساده ای برای متخصص شدن در وضعیت های پیچیده وسط بازی وجود دارد،اما مطالعه زیاد وسط بازی های استادان و سعی برای دریافتن تک تک حرکت ها و ارتباط آنها با استراتژی کلی، راه خوبی برای شروع می باشد. باید سعی کرد بازی تاکتیکی ای و استراتژیکی، هر دو را بهتر کنیم. در ادامه نشان خواهیم داد که بازیکن آماتور برای بهتر کردن بازی تاکتیکی خودش چه کاری انجام می دهد، و در قسمت استراتژی،نشان می‌دهیم که با چه روشی آنها می‌توانند درک بهتری از اجزا استراتژیک و موضوعی بازی شطرنج پیدا کنند.
یک راه خوب در این موارد این است که به همه صحنه نگاه کنیم و راه تخیلمان را برای پیدا کردن حرکاتی که می‌توانند وضعیت مناسب برای حریف و نامطلوب برای حریف به وجود آورد باز بگذاریم. حرکت های مشخص همیشه بهترین حرکت نیستند و نباید به راحتی تن به ماشینی بازی کردن بدهیم، برای مثال یک رخ را به ستون باز و یا نیمه باز بیاوریم یا اسب خود را در خانه سوم فیلم گسترش دهیم. تمامی حرکات ممکن است حرکات خوبی باشند اما در وضعیت مورد نظر، شاید حرکت خیلی بهتری وجود داشته باشند.حرکت های آرام بعضی وقتها لازم هستند، اما حرکتی که فشار را بیشتر کرده و یا تهدید مستقیم و یا غیر مستقیم درست کرده، می تواند باعث این شود که حریف کاری انجام دهد که موقعیتش به خطر بیفتد یا دست کم وضع را برای خود سخت تر کند. حرکت‌هایی که ابتکار عمل را نگه میدارند همیشه حرکت‌های خوبی هستند.
گاهی وقت ها وسط بازی کاملاً بر اساس یک موضوع قرار دارد. ولی بیشتر، برعکس،برگیرنده یک رشته مراحل استراتژیک است، و هر کدام از آنها هدف های مشخص به خود دارند که، به محض دستیابی، بازی را به مرحله ای تازه با هدفی تازه انتقال میدهند. در بررسی کتاب و بازی های استادان بزرگ بارها شاهد بودید که نوشته شده ” الان بازی وارد مرحله جدیدی می شود” آماتور باید در درک کردن این مراحل حل و مشخص کردن هدف های مورد نیاز آنها قابلیت به دست آورد.
با اینکه وسط بازی مثل گشایش بازی و یا آخر بازی دسته‌بندی نشده است ولی بعضی موقعیتهای وسط بازی” نمونه‌ای” هستند و طریقه عملی یاد گرفتن دارند. بازی های استادان بیانگر این است که می شود از ساختار پیاده ای استانداردی مثل پیاده های آویزان یا ضعف های دیگر ساختار پیاده‌ای، اکثریت پیاده ای در جناح وزیر با راه های شناخته شده استفاده کرد، حمله اقلیت، ستون باز ،حمله در جناح شاه، حمله مقابل شاهی که در یک ستون باز قرار دارد و فشار شدید در ستون ها و قطرهای باز و نقشه زنجیره پیاده جزو اینگونه مدل‌های استاندارد وسط بازی هستند. زمانی که موقعیتی استاندارد وجود داشته باشد، میشود از بازی استاندارد بهره برد، ولی قالبی محدود، با درک کردن وضعیت های استاندارد شده وسط بازی و راههای اداره آنها، بازیکن آماتور می تواند تسلط خود را در بهتر بازی کردن در وسط بازی بالا ببرد.