تفسیر و بررسی مسابقه‌ی قهرمانی جهان مابین کارپوف و کاسپاروف در سال ۱۹۸۵

مسابقه‌ی قهرمانی جهان مابین کارپوف و کاسپاروف بسیار عالی و شگفت انگیز بود. مسابقات شطرنج قهرمانی جهان در سال ۱۹۸۵ بین آناتولی کارپوف  ( Anatoly Karpov ) و گری کاسپاروف ( Garry Kasparov ) در مسکو از ۳ سپتامبر تا ۹ نوامبر ۱۹۸۵ برگزار شد. کاسپاروف برنده شد و در سن ۲۲ سالگی سیزدهمین و جوانترین قهرمان جهان شد.

بررسی و بازخوانی مسابقات قهرمانی شطرنج جهان در سال ۱۹۸۵ به صورت تک و بدون در نظر گرفتن اتفاقات قبل از آن دشوار است، زیرا تنها ۷ ماه پس از پایان بسیار بحث برانگیز مسابقات قهرمانی ۱۹۸۴ بین همان بازیکنان انجام شد. در ۸ فوریه ۱۹۸۵، پس از انجام ۴۸ بازی در طول ۵ ماه، مسابقات قهرمانی ۱۹۸۴ بدون نتیجه کنار گذاشته شد و اولین و تاکنون تنها قهرمانی شطرنج جهان شد که به این ترتیب به پایان رسید.

مسابقه‌ی قهرمانی جهان مابین کارپوف و کاسپاروف

مسابقه‌ی قهرمانی جهان مابین کارپوف و کاسپاروف، یکی از مسابقات سطح بالا تاکنون حساب شده و تلاش گری کاسپاروف جوان در مقابل کارپوف قدرتمند و با تجربه را به تصویر می‌کشد. در این مسابقه کاسپاروف با مهره‌های سیاه دفاع سیسیلی ( B20 Sicilian Defense ) را برای مقابله با آناتولی کارپوف انتخاب کرد. دفاع سیسیلی معمولا بازی تحاجمی‌تری نسبت به مابقی دفاع‌ها برای سیاه می‌باشد و این دقیقا با روحیات گری کاسپاروف جوان در آن زمان تطابق دارد. بازی با حرکات زیر آغاز می‌گردد.

۱.e4 c5 2.Nf3 e6

در این‌جا سیاه انتخاب‌های دیگری نیز بجای حرکت e5 دارد مثل حرکت d6 که وارد زیرشاخه دراگون می‌شود اما کاسپاروف بازی را با انتخاب دیگری پیش برده است.

۳.d4 cxd4 4.Nxd4 Nc6

سفید در حرکت سوم با راندن پیاده در d4 پیاده ستون c بازیکن سیاه را به چالش می‌کشد و کاسپاروف با قبول این چالش پیاده‌ها را تعویض کرده و سفید نیز با اسب پیاده خود را جبران می‌نماید و سپس بازیکن سیاه در چهارمین حرکت اسب خود را در c6 گسترش می‌دهد. در این قسمت ممکن است بسیاری از بازیکنان سطح متوسط ( بازی با سفید است ) اسب را با اسب سیاه در c6 تعویض نمایند اما بازیکنان با تجربه بالاتر به ادامه گسترش خود می‌پردازند.

۵.Nb5

کارپوف در اینجا حرکت اسب به خانه b5 را بازی می‌کند و در حقیقت او با این حرکت به نوعی خانه‌ی d6 را زیر نظر دارد به عنوان مثال اگر سیاه اسب خود را در f6 گسترش دهد بازی به صورت زیر ادامه پیدا می‌کند

۵. … Nf6 6. Nd6 Bxd6 7.Qxd6

و در این ادامه بازی برای سیاه سخت می‌گردد به این خاطر که فیل سفید روی بازیکن سیاه برای گسترش نیاز به تمپ‌های زیادی دارد و همچنین موقتا نمی‌تواند شاه‌ قلعه انجلم دهد به خاطر وجود وزیر سفید در d6 و بستن قطر d6-f8 . و کاسپاروف برای اینکه وارد این شاخه نشود پس از Nb5 بازیکن سفید حرکت هوشمندانه d6 را انتخاب کرد.

۵. … d6

علاوه بر دفاع منساب از خانه d6 سیاه آماده می‌شود تا با حرکت a6 اسب سفید را دور کند و اگر دقت کنید سفید برای عقب نشینی اسب خود خانه مناسبی نخواهد داشت. پس شاید بهتر بود که کارپوف حرکت دیگری را بجای اسب در b5 انتخاب می کرد. بازی به صورت زیر ادامه می‌یابد

۶.c4 Nf6 7.N1c3 a6 8.Na3 d5 9.cxd5 exd5 10.exd5 Nb4

سفید با حرکت c4 سعی در کنترل تنش مرکز بازی می‌کند و همچنین آماده پاسخ به فعالیت‌ مهره‌های سیاه در مرکز است، سیاه به صورت طبیعی و با حرکت Nf6 گسترش خود را پیش‌ می‌برد و سفید نیز برای گسترش و دفاع از پیاده e5 اسب در f3 بازی می‌نماید. پس از آن سیاه حرکتی که پیشتر بررسی کرده بودیم یعنی a6 را بازی می‌کند و سفید را مجبور به عقب نشینی اسب در a3 می نماید که خانه مناسبی برای سوار سفید نیست و اسب را غیرفعال می‌سازد. در حرکت ۸ سیاه گذینه‌های مانند گسترش فیل در e7 را دارد که بازی می‌تواند به صورت زیر ادامه یابد

۸. … Be7 9.Be2 o-o 10.o-o Qa5

اما در مسابقه‌ی قهرمانی جهان مابین کارپوف و کاسپاروف، گری کاسپاروف به نوعی پیاده خود را قربانی کرده تا بتواند در گسترش از سفید پیشی بگیرد. و بعد از تعویض پیاده ها حرکت اسب b4 را بازی می‌نماید و یک اسب را در قلمرو حریف مستقر می‌سازد و سفید راه مناسبی جهت دور کردن این اسب ندارد ( خانه a3 توسط اسب خودی اشغال شده و نمی‌تواند با پیاده  a3 اسب سیاه را دور کند ). پوزیشن پیش رو در چند بازی قبل در همین سری مسابقات ( مسابقه‌ی قهرمانی جهان مابین کارپوف و کاسپاروف سال ۱۹۸۵ ) تکرار شده بود و بازی به شکل زیر جلو رفت.

۷.Bc4 Bg4 8.Be2 Bxe2 9.Qxe2 Qe7

و در نهایت بازی در مسابقه‌ی قهرمانی جهان مابین کارپوف و کاسپاروف با نتیجه مساوی پایان یافت، اما در این جا کار به شکل دیگری جلو رفت.

۱۱.Be2 Bc5 12.O-O O-O 13.Bf3 Bf5

سفید بر خلاف بازی قبل در اینجا از ابتدا فیل خود را در e2 مستقر می‌سازد، سیاه نیز برای ادامه کار و گسترش فیل خود خانه ی مناسب c5 را انتخاب کرده و فیل را در آنجا مستقر می‌نماید و امکان حرکت شاه‌ قلعه را برای خود فراهم می‌نماید در حرکت بعدی هر دو طرف شاه‌ قلعه بازی کرده و موقعیت شاه خود را تضمین می‌نمایند و همچنین رخ غیر فعال را وارد بازی می‌کنند.

در اینجا سفید با حرکت فیل به خانه‌ی f3 سعی در حفظ برتری پیاده خود در d5 را دارد، گری کاسپاروف نیز برای وارد کردن آخرین سوار سبک خود در بازی فیل را در f5 گسترش داده و همانطور که فابل ملاحظه می‌باشد سیاه کنترل خوب و قدرتمندی را بر مرکز صفحه دارد.

۱۴.Bg5 Re8 15.Qd2 b5

سفید با گسترش فیل خود اسب سیاه را آچمز وزیر کرده و موقتا اسب می‌بایست بدون حرکت کار را دنبال کند بعد از آن سیاه زمانی که می‌بیند تمام سوار‌های سبک خود را گسترش داده طبیعتا نوبت به فعال سازی رخ‌ها رسیده و همانطور که می‌دانید رخ‌ها عاشق ستون‌های باز و نیمه‌باز هستند پس حرکت رخ به خانه e8 حرکت خوب برای سیاه می باشد.

سفید نیز با قرار دادن وزیر در d2 به نوعی وزیر خود را وارد بازی ساخته و یک حمایت نیز برای فیل در g5 فراهم کرده است همچنین او رخ‌های خود را به یکدیگر متصل کرده و امنیت ردیف آخر را تضمین می‌نماید. حال نوبت به آن رسیده که دو طرف راهی را برای ادامه بازی انتخاب کنند و خوب همیشه می‌توان از دیدگاه حریف نیز به ماجرا نگاه کرد، کاری که کاسپاروف جوان در سال ۱۹۸۵ انجام داد یعنی دقت کنیم که چه نقاط ضعفی در پوزیشن حریف وجود دارد و از آن ها به سود خودمان استفاده نماییم.

خوب در اینجا اسب سفید در خانه a3 نوعی نقطه ضعف تلقی گردیده و گری سعی می‌کند بر آن تکیه کرده، اگر دقت کنید سفید برای فعال ساختن اسب a3 تنها خانه‌ی c4 را در اختیار دارد ( زیرا خانه‌ی زیر نظر دو نیروی فیل و اسب بازیکن سیاه می‌باشد ) بنابراین سیاه سعی در محدود کردن خانه‌ی c4 را دارد و بازی خوب b5 را انجام می‌دهد.

۱۶.Rad1 Nd3 17.Nab1 h6 18.Bh4 b4 19.Na4 Bd6 20.Bg3 Rc8

سیاه با حرکت عالی اسب در d3 یک نیروی قوی را در قلب قلمرو‌ی حریف کاشته و سفید نمیتواند به سادگی از آن رهایی یابد . سفید نیز که می‌داند اسبش در a3 جایگاه مناسبی ندارد سعی در فعال سازی اسب خود داشته و حرکت اسب به b1 را بازی می‌کند.

سیاه با حرکت h6 سفید را دعوت به تعویض فیل با اسب می‌نماید و باید توجه داشت چون بازی به صورت باز جلو می‌رود پس فیل‌ها می‌توانند نقش مؤثری را داشته باشند به همین علت سفید از تعویض صرف‌نظر می‌نماید و فیل را عقب نشینی می‌کند.

هر چند شاید در این موقعیت سفید می‌توانست تعویض را انجام داده و تا حدودی از فشار زیاد سیاه در مرکز بکاهد. گری کاسپاروف تصمیم به حمله به اسب سفید در c3 گرفته و با حرکت b4 این‌کار را انجام می‌دهد پس از دور شدن اسب در a4 با یک نگاه کلی به موقعیت اسب‌های سفید متوجه‌ خواهید شد که اسب‌های کارپوف دارای وضعیت مناسبی نیستند.

کاسپاروف نیز تمایلی به تعویض فیل خود با اسب سفید را نداشته و فیل را به خانه‌ی d6 عقب می‌راند.

باید در نظر داشت اگر حریف شما مهره‌ی فعال و مناسبی دارد شما می‌توانید با تعویض آن با یکی از مهره‌های هم ارزش و غیرفعال خود، تعادل بازی را به نفع خود برهم زده و راحتتر کار را دنبال کنید، در اینجا کارپوف با تجربه دقیقا این از این استراتژیک بهره می برد و سعی در تعویض فیل سیاه روی خود با فیل سیاه‌روی گری کاسپاروف که به شدت فعال است را دارد.

در مسابقه‌ی قهرمانی جهان مابین کارپوف و کاسپاروف، گری کاسپاروف در حرکت بعد رخ دیگر خود را در ستون باز c قرار داده و آماده است در صورت تعویض فیل‌ها با فعال سازی وزیر خود فیل را جبران نماید.

۲۱.b3 g5 22.Bxd6 Qxd6 23.g3 Nd7

سفید همچنان به دنبال بهبود وضعیت اسب خود می‌باشد بنابراین با حرکت b3 خانه ی b2 رو برای اسب فراهم ساخته تا در آینده اسب از طریق آن بتواند وارد بازی شود. در همین حال گری جناح شاه خود را می‌گستراند و با حرکت g5 خانه‌های سیاه را در آن جناح قفل می‌نماید.

کارپوف تصمیم به تعویض فیل‌های سیاه رو می‌گیرد و حرکت فیل در d6 را بازی کرده که سیاه با وزیر فیل خود را جبران می‌کند. فیل سفید روی کارپوف نقش مهمی را در دفاع و همچنین برنامه‌ریزی برای حمله به جبهه ‌ی سیاه بازی می‌کند بنابراین بهتر است سفید از تعویض اجباری این فیل جلوگیری کند و با حرکت g3 خانه ی امنی برای فیل خود فراهم ساخته تا در صورت لزوم فیل در آنجا عقب نشینی نماید.

سیاه نیز که بازی تهاجمی را در دستور کار خود قرار داده است با مانور اسب در d7 برای قرار دادن اسب در e5 آماده می‌شود.

۲۴.Bg2 Qf6 25.a3 a5 26.axb4 axb4 27.Qa2 Bg6 28.d6 g4

بازی مسابقه‌ی قهرمانی جهان مابین کارپوف و کاسپاروف ادامه می‌یابد و دو طرف با احتیاط کار را دنبال می‌نمایند، در حرکت ۲۸ ام کاسپاروف سعی در فشار مضاعف به جناح شاه می‌باشد، سیاه انتخابات دیگری نیز در دست داشت و شاید بازی می‌توانست ادامه زیر را داشته باشد.  

۲۸. … h5 29.Nd2 Re2 30.Qb1 Rxf2

و پس از دنباله‌‌‌ی بالا سیاه به جناح شاه سفید نفوذ کرده و برتری کامل از آن سیاه می‌باشد.

۲۹.Qd2 Kg7 30.f3 Qxd6 31.fxg4 Qd4+ 32.Kh1 Nf6 33.Rf4 Ne4 34.Qxd3 Nf2+ 35.Rxf2 Bxd3

سفید با قرار دادن وزیر در d2 مجدد وزیر را در مرکز مستقر می‌سازد و خانه‌های زیادی را کنترل می‌کند سیاه نیز با حرکت شاه در g7‌ از پیاده در h6 که مورد حمله وزیر سفید قرار گرفته است محافظت می‌نماید. در این نقطه از بازی کارپوف دچار اشتباه کوچکی شده که وضعیت حتی بهتر از قبل برای سیاه می‌شود.

سفید با حرکت نچندان خوب f3 جناح شاه خود را باز کرده و قطر سیاه خطرناکی را برای شاه خود ایجاد می‌نماید که در ادامه سیاه نهایت استفاده را از آن خواهد برد. سیاه تصمیم می‌گیرد پیاده d6‌ را با وزیر بگیرد در این جا سیاه نیز قطر A1-H8 را باز کرده، اما سفید حرکت خوبی برای حمله به شاه سیاه را در این قطر نخواهد داشت بازی ادامه می‌یابد و در حرکت ۳۱ ام سیاه با کیش در خانه‌ی d4 به شاه سفید حمله می‌کند و سپس اسب خود را با حرکت Nf6 نزدیک کرده و حمله‌ی گسترده ای را در پیش می‌گیرد.

سفید برای ادامه تصمیم به ورود به مرکز با رخ‌ را گرفته و حرکت رخ f4 را انجام داده و به وزیر سیاه حمله می‌کند، کاسپاروف نیز حرکت زیرکانه اسب در e4 را بازی کرده و پس از گرفتن اسب سیاه توسط وزیر سفید در d3 ، سیاه با حرکت اسب f2 و کیش دادن به شاه و حمله چنگال سفید را مجبور به گرفتن اسب با رخ کرده و سپس با فیل خود وزیر سفید را می‌گیرد.

ادامه کار برای سیاه سخت نخواهد بود و فقط نیاز به کمی دقت خواهد داشت که گری کاسپاروف موفق به انجام آن شده و حریف پرتجربه‌ی خود را شکست می‌دهد.

۳۶.Rfd2 Qe3 37.Rxd3 Rc1 38.Nb2 Qf2 39.Nd2 Rxd1+ 40.Nxd1 Re1+ 0-1

---

نویسنده : حامد جدیر