نحوه تفکر یک شطرنجباز و یک ریاضیدان از جهت نیاز به قوّه تجزیه و تحلیل و واقع گرایی بسیار به هم نزدیک است به طوریکه بسیاری از دانشمندان و یا شطرنجبازان معروف، پیشرفت چشمگیری در هر دو زمینه داشتند.
به عنوان مثال آ. آ. مارکوف ریاضیدان سرشناس ، آ. یو، ایشلینسکی دانشمند نامی علم مکانیک پ . ل. کاپیتزا فیزیکدان نامدار و برنده جایزه نوبل از قهرمانان و استادان شطرنج بوده اند.
در میان شطرنج بازان بزرگ نیز استعداد و علاقه وافری به علم ریاضی به چشم می خورد؛ مثلاً ویلیام اشتاینیتز اولین قهرمان رسمی شطرنج جهان از علاقه مندان ریاضی به شمار می رفت، امانوئل لاسکر دومین قهرمان رسمی شطرنج جهان در سال ۱۹۰۲ موفق به اخذ درجه دکترا در رشته ریاضیات شد.
ماکس ایوه پنجمین قهرمان شطرنج جهان پس از اینکه در سال ۱۹۲۳ مدرک دکترای ریاضی خود را گرفت به عنوان رئیس مرکز محاسبات الکترونیک کشور هلند (زادگاهش) منصوب شد.
میخائیل بوتوینیک ششمین قهرمان شطرنج جهان و مربی بلند آوازه روس و مؤسس مدرسه شطرنج بوتوینیک که شاگردانی چون کارپف و کاسپاروف را در کارنامه افتخارات خود دارد، در سال ۱۹۶۱ صاحب درجه دکترای الکترونیک شد.
البته در سال های پایانی عمر خود رشته ریاضیات کاربردی را اختیار کرد. میخائیل تال ملقب به جادوگر ریگا و هفتمین قهرمان شطرنج جهان زمانی که به مدرسه می رفت، این توانایی را داشت که اعداد سه رقمی را در ذهنش ضرب کند.
آناتولی کارپف دوازدهمین قهرمان شطرنج جهان از دبیرستان ریاضی با دریافت مدال طلا فارغ التحصیل شد و در چندین المپیاد ریاضی برنده گشت و جالب اینجاست که در سال ۱۹۹۰ همزمان با تدارک مسابقه های قهرمانی جهان موفق به اخذ مدرک دکترا در رشته اقتصاد شد.
البته جالب است بدانیم که کاسپاروف کمی پیش از آغاز رویارویی دو جانبه قهرمانی جهان در لندن (۱۹۸۶)، از مدرسه عالی زبانهای خارجی در کشور جمهوری آذربایجان، فارغ التحصیل شد. او از تشبیه شطرنج بازان بزرگ به ریاضیدانان دل خوشی ندارد و خود را از علاقه مندان پر و پا قرص رشته علوم انسانی می داند. به طوری که حتی در شب های حساس رویارویی در شهر لنینگراد، از مطالعه اطلس تاریخی جهان و تاریخ اهرام ثلاثه مصر ( هر دو به زبان انگلیسی ) غافل نبود.
ریشه علاقه قهرمان اسبق جهان به رشته علوم انسانی بی ارتباط با شطرنج نیست. او در این باره چنین می گوید : من به چگونگی تأثیر ورزش، به خصوص شطرنج، بر مردم علاقه مندم. فرآیند تفکر و چگونگی شکل گیری و تغییر آن نیز برای من بسیار جذاب است.
تو خود حدیث مفصّل بخوان از این مُجمل در میان شگفتی ها و ارتباط میان این دو علم، به مسائل، سرگرمی ها و افسانه های معروفی (!) بر می خوریم که در این سلسله مقالات به بیان مشتی از خروار بسنده می کنیم.
مسأله حرکت اسب :
صورت این مسأله مبتنی به سفر متوالی اسب در ۶۴ خانه شطرنج است به شرط آنکه اسب در جریان سفر خود فقط یک بار در هر خانه قدم گذارد. این معما به استناد دایره المعارف Didert و D’ Alembert ،حدود دو هزار سال پیش، توسط برهماییان هندی حل شده است و بعضی از پیشوایان مذهبی، جواب سریع این مسأله را از حفظ می دانستند و این مسأله در کتاب های مربوط به سرگرمی های ریاضی مقام مهمی دارند و حتی آکادمی علوم برلن در سال ۱۷۵۹ جایزه ای برای بهترین یادداشت و راه حل این مسأله مقرر کرده بود. علت این جلب توجه این است که بسیاری از ریاضیدانان نامی قرون ۱۸ و ۱۹ به آن پرداخته اند، از جمله لئونارد اویلر ( هندسه دان مشهور، متولد سال ۱۷۰۷ که تألیفات گرانبهایی راجع به مکانیک ( با بیان تحلیلی ) و حساب دیفرانسیل و انتگرال از خود به یادگار گذاشته است ) که نوشته ای در این باره تحت عنوان: حل یک مسأله جالب توجه که تابع هیچ پژوهشی نیست، از خود باقی گذاشته است. البته همانطور که اشاره شد این مسأله قبل از اویلر هم معروف بوده منتها او نخستین کسی بود که به ماهیت ریاضی آن توجه نمود به این دلیل این مسأله را اغلب به نام او می خوانند.
حل مسأله تنها این نیست که یک خط سیر برای اسب مشخص کنیم بلکه دشواری امر در یافتن تمامی مسیرها و تعیین تعداد آنهاست. متأسفانه این مسأله هنوز حل نشده و ظاهراً امکان دست یابی به یک جواب دقیق میسّر نیست. البته اثبات شده که تعداد راه حل ها به بیش از ۳۰ میلیون می رسد.
روش های فراوانی برای یافتن خط سیر اسب ارائه شده است، روش اویلر (۱۷۵۹) و اندرس موند (۱۸۵۸) جنیش (۱۸۶۲) رُژه (۱۸۴۰، تقسیم صفحه به چهار قسمت مساوی) پارمنتر ( از ۱۸۹۱ الی ۱۸۹۴) و روش ماتریسی مونک و کولین و متد میندینگ از مهمترین آنانند.
تمامی مطالب فوق متعلق به باشگاه شطرنج ایران می باشد. کپی مطالب با حفظ منبع بلا مانع می باشد.
خانه و مدرسه تخصصی شطرنج در مشهد