دفاع کاروکان در شطرنج به عنوان یکی از دفاع‌های قدرتمند و امن به همراه ساختار پیاده‌ای بهتر برای سیاه شناخته می‌شود؛ که معمولا به آخر بازی‌های خوبی برای سیاه می‌انجامد. می‌توان دفاع کاروکان در شطرنج را به عنوان یک بازی نیمه باز در نظر گرفت شبیه به دفاع سیسیلی و یا دفاع فرانسه هر چند که نسبت به آن ها دفاع محکمتری محسوب می‌شود.
با این دفاع بازیکن سیاه می‌تواند خلاقیت را در دست گرفته و از بازی‌های بسیار معمولی مانند روی لوپز (Ruy Lopez) و تمامی شاخه‌های شناخته شده‌ی آنها دور شود.
نام گذاری دفاع کاروکان در شطرنج
نام گذاری دفاع کاروکان در شطرنج از دو بازیکن به نام‌های هورایتیو کارو انگلیسی ( Horatio Caro ( و مارکوس کان استرالیایی ( Marcus Kann ) گرفته شده است زیرا این دو تن در سال ۱۸۸۶ میلادی این شاخه را به طور مفصل و گسترده آنالیز کردند. مارکوس کان در آن زمان به صورت قابل توجهی موفق شد در بازی‌های کنگره‌ی شطرنج آلمان، تنها در ۲۴ حرکت حریف آلمانی خود را به نام ژاک مایسز ( Jacques Mieses ) با این دفاع شکست دهد.
شروع دفاع کاروکان در شطرنج با حرکات زیر می‌باشد :
۱.e4 c6
دفاع کاروکان برخلاف خواهرش ( دفاع فرانسه ( French Defence ) ) مانع از گسترش فیل سفید روی بازکن سیاه نمی‌شود؛ هر چند که باید در نظر داشت که این قابلیت یک تمپو از سیاه می‌گیرد چرا که سیاه ابتدا c6 بازی می‌کند قبل از آنکه بتواند مستقیم پیاده را به c5 براند.
یکی از نقاط ضعف مهره‌های سیاه در ابتدای بازی پیاده ضعیف خانه f7 می‌باشد که در بازی متداول ۱.e4 e5 با قرار گرفتن فیل سفیدرو بازیکن سفید در خانه c4 یک تهدید برای f7 محسوب شده و سیاه همواره باید این تهدید را زیر نظر داشته باشد، او می‌تواند با حرکت پیاده d5 راه فیل سفید را مسدود کند اما خود پیاده در d5 نیازمند حمایت است، بازی کاروکان با ایده‌ی گسترش سریع پیاده وزیر در d5 در همان ابتدای بازی شکل گرفته است.
شاخه‌ی اصلی در دفاع کاروکان
شاخه اصلی ( main line ) در دفاع کاروکان در شطرنج به ترتیب زیر می‌باشد.
۱.e4 c6 2.d4 d5
این شاخه بازی را به سمت و سوی مانورهای گسترده با سوار‌های سبک می‌کشاند در این قسمت سفید ۴ راه کلی برای روبه‌رو شدن با تنش در مرکز دارد. بازی‌های زیاد از بازیکنان مطرح در جهان در این شاخه وجود دارد که یکی از قابل توجه‌ترین آنها بازی مگنوس کارلسن ( Magnus Carlsen ) با مهره‌های سفید در مقابل علیرضا فیروزجا ( Alireza Firouzja ) در سال ۲۰۲۱ اشاره کرد که مگنوس موفق شد در آن بازی بر حریف خود غلبه کند.
Caro-Kann Defence – Advance Variation
۱. e4 c6 2. d4 d5 3. e5
- در ابتدا می‌تواند با حرکت e5 تلاشی جهت بسته شدن مرکز انجام دهد . ( Advance Variation )
در این شاخه بازی می‌تواند به شکل زیر ادامه پیدا کند.
۳. e5 Bf5 4. c4
در اینجا پس از پیشروی پیاده بازیکن سفید در خانه e5 سیاه ابتدا فیل سفید روی خود را در f5 گسترش داده تا در آینده آماده حرکت e6 و تثبیت مرکز خود باشد. بعد از قرارگیری مناسب پیاده‌ها نوبت به گسترش سوار‌های سبک دو طرف رسیده و بازی ادامه پیدا می‌کند.
۴. … e6 5. Nc3 Bb4
Caro-Kann Defence: Exchange Variation
1. e4 c6 2. d4 d5 3. exd
می‌تواند پیاده‌های مرکزی را با حرکت exd تعویض نماید و ستون باز e را ایجاد نماید.
در زیرشاخه تعویض در دفاع کاروکان، سیاه بهتر است که با پیاده ستون c پیاده خود را جبران کرده زیرا که اگر با وزیر پیاده را بگیرد سفید حرکت خوب Nc3 و حمله به وزیر را دارد که باعث می‌شود یک تمپ از سیاه پیشی بگیرد.
۳. … cxd5 4. c4 Nf6
سفید پیاده ستون c را رانده تا در صورت تعویض آن توسط بازیکن سیاه، با گسترش فیل پیاده را جبران نماید، به همین علت سیاه به جای زدن پیاده در c4 اسب خود را در f6 مستقر می‌نماید.
دقت کنید که سفید قطر‌های باز خوبی مثل d1-a4 و همچنین c1-g5 را تحت کنترل دارد و در صورت کوچکترین اشتباه سیاه می‌تواند حرکات نابودگری توسط سفید برنامه‌ریزی و اجرا شود. دنباله زیر ادامه استاندارد برای دو بازیکن است
۵. Nc3 Nc6 6. Nf3 Bg4
Caro-Kann Defence: Classical Variation
۱.e4 c6 2.d4 d5 3.Nc3
همچنین می‌تواند اسب جناح وزیر را در c3 و یا d2 گسترش دهد و منتظر بماند تعویض سرباز‌ها در مرکز از جانب سیاه صورت گیرد. ( Classical Variation )
معمولا هر دو حرکت اسب Nc3 و یا Nd2 پس از تعویض پیاده مرکزی از جانب سیاه dxe ، و جبران آن پیاده توسط اسب سفید Nxe4 به یک پوزیشن می‌رسد.
در زیر شاخه کلاسیک دفاع کاروکان در شطرنج در اکثر موارد سیاه حرکت dxe که شاخه مطالعه شده و مطمئنی می‌باشد بازی می‌کند. همچنین او می‌تواند برای دوری از تئوری حرکت جایگزین دیگری مانند e6 را بازی نماید هرچند که این حرکت مسیر حرکتی فیل سفیدرو بازیکن سیاه را مسدود می‌کند و به حالت دفاع فرانسوی نزدیکتر است با تفاوت یک تمپ کمتر اما در کل حرکت توصیه شده‌ای نمی‌باشد.
ادامه زیر در این شاخه یک ادامه مناسب برای هر دو طرف می‌باشد.
۳. …. dxe4 4. Nxe4 Bf5 5. Ng3 Bg6 6. Nf3 Nd7
Caro–Kann Defence: Fantasy Variation
۱.e4 c6 2.d4 d5 3.f3
همچنین سفید می‌تواند با حرکت f3 آماده بازپس‌گیری سرباز در ستون e باشد و یک بازی با تمامیت قوا در مرکز در پیش‌گیرد. ( Fantasy Variation ) هر چند که این شاخه به مبتدیان توصیه نمی‌گردد. زیرا باعث باز شدن قطر خطرناک h4 e1 می‌گردد.
در زیرشاخه‌ی فانتزی در دفاع کاروکان در شطرنج سفید پیاده ستون e خود را تقویت کرده و در صورت زدن پیاده e توسط سیاه و جبران آن با پیاده f ، سفید به یک ستون نیمه باز f دست پیدا می‌کند. این بازی توسط الکساندر موروزویچ ( Alexander Morozevich ) نفر دوم جهان از لحاظ ریتینگ در سال ۲۰۰۸، با موفقیت استفاده گردید و او به پیروزی در بازی دست یافت. این حرکت می‌تواند به شاخه اصلی برسد و همچنین می‌تواند با حرکات زیر به وریشن اشتاینیز در دفاع فرانسوی تبدیل گردد.
۱. e4 c6 2. d4 d5 3. f3 e6 4. Nc3 Nf6 5. e5 Nfd7 6. f4 c5 (French Defense: Classical, Steinitz Variation)
نقاط قوت و ضعف دفاع کاروکان را می‌توان به صورت زیر تقسیم بندی کرد.
نقاط قوت دفاع کاروکان در شطرنج
- ساختار پیاده‌ای مستحکم برای سیاه
- محبوس نشدن فیل سفیدرو بازیکن سیاه
- دفاع قوی و قدرت نفوذ کم حریف به سیاه.
نقاط ضعف دفاع کاروکان
- فضای محدودتر برای بازیکن سیاه
- سرعت کمتر در گسترش نسبت به بازیکن سفید
- وجود شاخه‌های متعدد برای بازیکن سفید در این دفاع که مستلزم آمادگی بالای بازیکن سیاه می‌باشد.
نویسنده : حامد جدیر
