حرکت مهره‌ها در شطرنج اولین قدم در راستای یادگیری بازی شطرنج است. فیل یکی از مهرههای مهم در شطرنج محسوب می‌شود و حرکت فیل در شطرنج نیز بسیار مهم است. مخصوصا در آخر بازی‌ها بسیار ارزش پیدا می‌کند. مهره فیل یک سوار سبک است و از نظر ارزش، به اسب برابر است.
جایگاه اولیه مهره فیل در صفحه شطرنج
هر بازیکن در ابتدای بازی، دو فیل دارد که در ستون‌ها c و f قرار دارند. فیل‌ها بازیکن سفید در c1 و f1، فیل‌ها بازیکن سیاه در c8 و f8. طبق تصویر پایین:
امتیاز مهره فیل
امتیاز مهره‌ها بر اساس نوع حرکت و میزان قدرتشان مشخص می‌شود. مهره فیل در شطرنج مانند مهره اسب، ۳ امتیاز دارد. از این رو قدرت آن را با اسب برابر می‌دانند.
نحوه حرکت مهره فیل در شطرنج
فیل در شطرنج چگونه حرکت می‌کند؟ فیل در صفحه شطرنج به صورت مورب و قطری حرکت می‌کند. مانند دیاگرام ۱:
تمرین – حرکت فیل در شطرنج
در دیاگرام پایین، فیل‌ها به کدام خانه‌ها می‌توانند برود؟
پاسخ :
دقت کنید که فیل سیاه‌رو بازیکن سفید از یک سو توسط پیاده خود محدود شده است و پیش‌تر نمی‌تواند برود اما از سوی دیگر آزادانه تا انتهای صفحه می‌تواند حرکت کند.
این نکته در نحوه حرکت فیل در شطرنج حائز اهمیت است که فیل نمی‌تواند از مهره‌ها عبور کند و چه مهره‌ها خودی و چه مهرههای حریف اگر در مسیر حرکت فیل قرار گیرند، حرکتش را محدود می‌کنند.
بیشتر بخوانید : حرکت وزیر در شطرنج
تفاوت مهرههای خودی و مهرههای حریف در مسیر حرکت فیل آن است که فیل می‌تواند مهرههای حریف را بگیرد اما مهرههای خودی را نمی‌تواند بگیرد.
فیل سفیدرو و فیل سیاه‌رو
همانطور که در دیاگرام ۱ مشاهده می‌شود، فیلی که در خانه‌ای سیاه‌رنگ قرار دارد، همواره در خانه‌های سیاه حرکت می‌کند و فیل سیاه‌رو نامیده می‌شود. به همین شکل فیلی که در خانه‌ای سفیدرنگ است، همواره در خانه‌های سفید حرکت می‌کند و به آن فیل سفیدرو می‌گویند.
فیل به دلیل نوع حرکت خود (قطری) نمی‌تواند در خانه‌های رنگ مخالف حرکت کند و همیشه در خانه‌های یک رنگ می‌ماند. در تصویر بعدی فیل‌های سفیدرو هر دو بازیکن و نوع حرکت‌شان نشان داده شده است.
نکته بسیار مهم !!!
هر دو بازیکن در شروع بازی، هم فیل سفیدرو دارند و هم فیل سیاه‌رو. و این سفید و سیاه، ربطی به رنگ مهرههای بازیکن ندارد. در تصویر پایین مشاهده می‌کنید که هر دو بازیکن در آغاز بازی، دو فیل دارند که یکی در خانه‌های سفید است (سفیدرو) و دیگری در خانه‌های سیاه (سیاه‌رو).
آیا مهره فیل می‌تواند مهرههای حریف را بگیرد؟
بله. مهره فیل در شطرنج، می‌تواند مهرههای حریف که در مسیر حرکتش هستند را بگیرد. به طور مثال در دیاگرام پایین مهره فیل می‌تواند مهرههای اسب و رخ حریف را بگیرد (چون در مسیر حرکت فیل در شطرنج هستند) اما مهره وزیر و سربازهای حریف را نمی‌تواند بگیرد چون در مسیر حرکتش نیستند.
مهره فیل نمی‌تواند از روی مهرههای خودی بپرد. به همین دلیل اگر مهره‌ی خودی در مسیر حرکت فیل در شطرنج قرار گیرد، ادامه حرکت فیل در آن مسیر را مسدود می‌کند. به دیاگرام بعدی دقت کنید:
در این پوزیسیون، فیل فقط دو خانه می‌تواند به سمت اسب حرکت کند چون از آنجا به بعد مسیرش توسط اسب خودی مسدود شده است و در خانه‌های زردرنگ نمی‌تواند برود. اما در قطرهای دیگر محدودیتی ندارد و تا آخر صفحه می‌تواند حرکت کند.
بیشتر بخوانید : انواع دفاع در شطرنج
تمرین :
در دیاگرام پایین، فیل سیاه‌رو بازیکن سیاه، کدام مهرههای سفید را می‌تواند بزند؟
پاسخ :
فیل سیاه‌رو بازیکن سیاه، می‌تواند مهرههای اسب و سرباز سفید را بگیرد.
نتیجه گیری
مهره فیل به سبب نوع حرکتش، اگر به موقع و به شکل درست گسترش پیدا کند و در قطری فعال قرار گیرد، می‌تواند به شما در ایجاد پوزیسیونی قوی و مستحکم، کمک کند. قدرت مهره فیل زمانی دوچندان می‌شود که هر دو فیل (سفیدرو و سیاه‌رو) برای بازیکن موجود باشد.
وقتی یکی از طرفین هر دو فیل را دارد و طرف دیگر یک و یا هر دو فیلش را از دست داده است، می‌گوییم طرف اول برتری دو فیل دارد. برتری دو فیل یکی از مهمترین انواع برتری در شطرنج است. پس مراقب فیل‌های خود باشید.
با تماشای این ویدئو که توسط استاد سعید پیرملکی تهیه شده است به راحتی با نحوه حرکت فیل در شطرنج آشنا شوید :
نویسنده : حامد جدیر