آیا با انواع دفاع در شطرنج آشنایی دارید؟ شطرنج یک بازی استراتژیک نوبتی است که شامل سه مرحله اصلی می‌شود: شروع بازی، وسط بازی و آخربازی. هر سه مرحله در بازی شطرنج بسیار مهم هستند و شما برای انجام یک بازی موفق نیاز دارید در تمامی این مراحل حرکات مناسب را انتخاب کنید. در این مقاله ی آموزش شطرنج سعی بر این داریم انواع دفاع در شطرنج را به صورت مختصر توضیح دهیم تا بیشتر با آنها آشنا شوید.
می‌دانیم بدون یک شروع خوب، یک بازی خوب حاصل نمی‌شود. شما اگر در وسط بازی و آخر بازی قوی باشید اما در همان ابتدای بازی خوب عمل نکنید، توانایی‌هایتان در مراحل دیگر نیز بی‌نتیجه خواهد ماند. پس مرحله شروع بازی به شدت اهمیت دارد.
دفاع در شطرنج چیست؟
به شروع بازی، گشایش نیز می‌گویند. در شطرنج، گشایش‌های متنوعی وجود دارد. دفاع در شطرنج نیز نوعی از گشایش است. بازی شطرنج را بازیکن سفید آغاز می‌کند و سیاه به حرکات سفید پاسخ می‌دهد. برخی از این پاسخ‌های سیاه را دفاع می‌نامند. برخی دفاع‌ها مانند دفاع سیسیلی بسیار تهاجمی هستند و برخی دیگر ذاتی آرام دارند.
معرفی انواع دفاع در شطرنج
دفاعهای شطرنجی مختلفی وجود دارند که هر یک به هدف و استراتژی جدیدی متمایل هستند. اکنون میخواهیم به معرفی برخی از معروف‌ترین انواع دفاع در شطرنج می‌پردازیم:
دفاع سیسیلی
جان امز در مقدمه کتاب “Starting out: the sicilian” درباره دفاع سیسیلی اینگونه می‌گوید: به جرات می‌توان گفت دفاع سیسیلی معروف‌ترین گشایش شطرنج است. قطعا محبوب‌ترین است، چرا که یک چهارم تمامی بازی‌های شطرنج با دفاع سیسیلی آغاز می‌شوند. شاخصه دفاع سیسیلی حرکت c5 سیاه پس از حرکت e4 سفید است:
۱. e4 c5
پس از این حرکات، بازی در شاخه‌های مختلف سیسیلی ادامه می‌یابد. برخی از این شاخه‌ها به سیسیلی باز و برخی دیگر به سیسیلی بسته معروف‌اند که هر بازیکنی نسبت به سلیقه خود، معمولا به یکی از این دو دسته تمایل دارد. اما به طور کلی می‌توان گفت سیسیلی باز محبوب‌تر از سیسیلی بسته است.
پیشنهاد میکنیم این ویدئوی آموزشی از دفاع سیسیلی را حتماً ببینید:
شاخه محبوب دفاع سیسیلی: نایدورف
واریانت نایدورف یکی از شاخه‌های تهاجمی سیسیلی است که مانند شاخه دراگون محبوبیت فراوانی دارد:
۱. e4 c5
۲. Nf3 d6
۳. d4 cxd4
۴. Nxd4 Nf6
۵. Nc3 a6
حرکت a6 سیاه شاید در نگاه اول خیلی موثر به نظر نرسید، اما در کنار هدفی که در پوزیسیون دنبال می‌کند، یک حرکت انتظاری فوق‌العاده نیز محسوب می‌شود چرا که سیاه قبل از انتخاب ساختار پیاده‌ای و نوع گسترش خود، منتظر سفید می‌ماند تا نقشه و سبک بازی خود را فاش کند.
دفاع پتروف
دفاع پتروف در شطرنج نیز یکی از دفاعهای نام‌آشنا در بین انواع دفاع در شطرنج به شمار می رود. بازیکن‌های زیادی از قبیل فابیانو کاروآنا و یان نپومیاچی نیز به آن علاقه دارند. یان نپومیاچی از این دفاع در مسابقات قهرمانی جهان ۲۰۲۱ در مقابل مگنوس کارلسن به کرات استفاده کرد. در دفاع پتروف داریم:
۱. e4 e5
۲. Nf3 Nf6
در اینجا سیاه بجای دفاع از پیاده e5 خود، ضمن گسترش یکی از سوارهایش، متقابلا به پیاده e4 سفید حمله می‌کند. در ادامه داریم:
۳. Nxe5
بسیاری از افراد که با دفاع پتروف آشنایی ندارند در این پوزیسیون به دام می‌افتند. سیاه اگر بلافاصله تلاش کند پیاده از دست رفته خود را پس بگیرد، برعکس یک پیاده نیز از دست می‌دهد (در بهترین حالت):
۳. … Nxe4
۴. Qe2 Qe7
۵. Qxe4 d6
در دیاگرام بالا، اسب سفید آچمز نسبی است و نمی‌تواند فرار کند چرا که اگر سفید اسبش را حرکت دهد، سیاه وزیر بی‌دفاع سفید را می‌گیرد. بنابراین سفید حداقل کاری که میتواند انجام دهد، دفاع از اسب از دست رفته‌اش است تا حداقل یک پیاده در ازای سوارش بگیرد:
۶. d4 dxe5
۷. dxe5
و همانطور که مشاهده کردید، سفید یک پیاده از سیاه می‌گیردو اما حرکت درست چی بود؟ سیاه باید قبل از گرفتن پیاده e4 اسب سفید را با حرکت d6 به عقب می‌راند و سپس پیاده e4 را می‌گرفت:
۳. … d6
۴. Nf3 Nxe4
و در اینجا اگر سفید اسب سیاه را آچمز کند، سیاه با وزیر خود از اسبش دفاع کرده و با این حرکت اسب سیاه دیگر آچمز نخواهد بود و در صورت حمله مجدد سفید، میتواند فرار کند:
۵. Qe2 Qe7
۶. d3 Nf6
اکنون پیشنهاد میکنیم دو ویدئوی آموزشی تهیه شده توسط شطرنج ایران که در مورد شروع بازی پتروف در شطرنج می باشد، را تماشا کنید:
دفاع فرانسوی
دفاع فرانسوی نیز یکی دیگر از انواع دفاع در شطرنج است. این دفاع پاسخی متفاوت در برابر حرکت e4 سفید است که میتواند جدید و جذاب باشد:
۱. e4 e6
نکته جالب توجه در این دفاع، این است که سیاه بلافاصله به دنبال جنگیدن بر سر مرکز صفحه نمی‌رود و خود را برای راندن پیاده ستون d آماده می‌کند تا از جهتی دیگر برای سهم خود از مرکز بجنگد.
۲. d4 d5
همانطور که در دیاگرام بالا مشاهده می‌کنید، سیاه با راندن پیاده وزیر خود مرکز سفید را به چالش می‌کشد، در اینجا سفید چند انتخاب دارد که هر کدام به شاخه‌های متفاوتی از دفاع فرانسوی معروف هستند مانند شاخه کلاسیک (۳. Nc3)، شاخه پیشرفته (۳. e5)، شاخه تعویض (۳. exd5 exd5)، شاخه تاراش (Nd2) و …
قهرمان جهان و دفاع فرانسوی
جالب است بدانید دینگ لیرن (قهرمان حال حاضر جهان) در بازی هفتم مسابقات قهرمانی جهان، شاخه تاراش از دفاع فرانسوی را بازی کرد اما در اواخر بازی به دلیل کمبود زمان و فشار روانی بالا، با چند اشتباه بازی را واگذار کرد.
دفاع نیمزوهندی
دفاع نیمزوهندی (یا دفاع نیمزو) یکی از انواع دفاع در شطرنج است. دفاع نیمزوهندی یک پاسخ فوق‌العاده در برابر ۱. d4 سفید است. در این شاخه سیاه معمولا برتری دو فیل را در ازای ساختار پیاده‌ای بهتر و گسترش آسان‌تر واگذار می‌کند. سیاه همچنین تلاش می‌کند پوزیسیون را بسته نگه دارد در حالی که سفید برای باز کردن پوزیسیون تلاش می‌کند. دفاع نیمزوهندی:
۱. d4 Nf6
۲. c4 e6
۳. Nc3 Bb4
سیاه اسب سفید را آچمز کرده و برای کنترل خانه e4 تلاش می‌کند. از معایب دفاع نیمزوهندی، تلاش مستمر (و معمولا موفق) سفید برای گرفتن مرکز است. در ادامه زیرشاخه‌های متعددی از نمیزوهندی وجود دارد.
شاخه روبینشتاین
۴. e3
سفید شروع به گسترش جناح شاه کرده و در عمل اعتراف می‌کند که پیاده‌اش در آینده‌ای نزدیک به خانه e4 نمیرسد. سفید در حرکت بعدی فرصت ۵. Ne2 را نیز دارد تا در صورتی که سیاه اسب c3 را گرفت بتواند با اسب فیل سیاه را بگیرد و ساختار پیاده‌اش را حفظ کند.
اما اگر سفید بیشتر از ساختار پیاده‌ای نگران گسترش مهره‌هایش است، میتواند قبل از بیرون آوردن اسب، ۵. Bd3 بازی کند اما در اینجا یک فرصت دیگر به سیاه داده است تا پیاده‌های سفید را دوبله کند.
دفاع راگوزین
دفاع راگوزین نیز یکی دیگر از انواع دفاع در شطرنج است. این دفاع یکی از دفاعهای زیبا در گشایش پیاده وزیر است که با ترتیب حرکات متفاوتی می‌توان به آن رسید. می‌توان آن را واریانتی از گامبی وزیر پذیرفته نشده نیز دانست. جالب است بدانید که بعد از حرکات ۱. d4 Nf6 2. c4 e6 همچنان بازی میتواند به دفاع راگوزین یا دفاع نیمزوهندی که پیشتر به آن اشاره کردیم تبدیل شود.
دفاع راگوزین را می‌توان شاخه‌ای مابین دفاع نیمزوهندی و گامبی وزیر پذیرفته نشده در نظر گرفت. دفاع راگوزین (از گامبی وزیر پذیرفته نشده):
۱. d4 d5
۲. c4 e6
۳. Nc3 Bb4
۴. Nf3 Nf6
دفاع راگوزین در گذشته محبوبیت زیادی نداشت اما امروزه شهرت یافته و بازیکنان به نامی مانند مگنوس کارلسن، ویشی آناند و لون ارونین از این دفاع در بازی‌های خود استفاده می کنند.
نویسنده : حامد جدیر