روش های مختلف کیش و مات

از آنجایی که کیش و مات یکی از مباحث مهم در بازی شطرنج می باشد و با توجه به اهمیت یادگیری کیش و مات برای شطرنج بازان، در این مبحث از مجموعه آموزش شطرنج گردآوری شده توسط باشگاه شطرنج ایران، روش های مختلف کیش و مات را فرا خواهید گرفت:

آشنایی با روش های مختلف کیش و مات

کیش و مات با دو رخ

یکی از روش های مختلف کیش و مات این است که دو رخ به تنهایی و بدون کمک شاه خودی می توانند مات کنند.

یکی از دو رخ، عرض یا ستونی را که شاه روی آن ایستاده است کنترل می کند و رخ دیگر عرض یا ستون قبل از آن را زیر نظر می گیرد تا راه فرار شاه را ببندد و عرض به عرض یا ستون به ستون این کار را تکرار می کند تا بالاخره شاه را به حاشیه ی صفحه یعنی عرض یا ستون کناری برانند و در آنجا شاه را مات کنند به این روش پلکانی یا پله به پله می گویند.

نکته ی خیلی مهم:

در طی مراحل بالا ممکن است شاه حریف به یکی از رخ ها نزدیک شود و رخ را مورد حمله قرار دهد. ما دو راه را می توانیم انتخاب کنیم: رخ تهدید شده را در عرض یا ستون خود به دورترین نقطه ی ممکن ببریم و یا اینکه رخ دیگر را به همین عرض یا ستون بیاوریم و در واقع دو رخ در یک پله قرار می گیرند و محافظ هم باشند.

نوآموزان با توجه به آموزش ها و تمریناتی که در کلاس های شطرنج انجام می دهند، پس از کار کردن بیشتر و به دست آوردن تجربه، می توانند از راه های ابتکاری و میان بر حریف را راحت تر مات کنند.

مشاهده آموزش ویدئویی تکنیک مات با دو رخ :

کیش و مات با وزیر و رخ

کیش و مات با وزیر و رخ یکی دیگر از روش های مختلف کیش و مات است که در این روش هم نیازی به کمک شاه خودی نداریم و دقیقاً مثل کیش و مات با دو رخ است یعنی از روش پلکانی یا پله به پله استفاده می کنیم با این تفاوت که به دلیل حرکات قطری وزیر کیش و مات با وزیر و رخ راحتتر و سریعتر انجام می شود.

کیش و مات با وزیر

روش های مختلفی برای مات با یک وزیر وجود دارد ولی سریعترین آن، مات کردن به روش اسبی است. برای مات با یک وزیر تنها باید شاه حریف را به یکی از 4 خانه ی گوشه ی صفحه ببریم و وزیر این قدرت را دارد که به تنهایی شاه حریف را وادار کند به حاشیه برود و سپس شاه خود را برای حرکت پایانی به شاه حریف نزدیک کرده و مات کند.

و از این مرحله به بعد حرکات شاه سیاه را عینا تقلید میکنیم.

به نکته کلیدی رسیدیم. در این مرحله، زمانی که شاه حریف در گوشه صفحه قرار می‌گیرد، دیگر نباید وزیر خود را نزدیک کنیم، چرا که اگر وزیر را نزدیک کنیم، بازی پات و مساوی می‌شود.

زمانی که شاه حریف به گوشه صفحه رسید، باید شاه خودمان را نزدیک کرده تا با کمک شاه و وزیر خود، حریف را کیش و مات کنیم.

و در نهایت با کمک شاه و وزیر، شاه حریف را که در گوشه صفحه گرفتار کردیم، کیش و مات می‌کنیم.

مراحل مات با یک وزیر با روش اسبی

1- وزیرمان در هر جای صفحه است طوری حرکت می دهیم که با شاه حریف حالت اسبی (یا همان L ی) را بگیرد.

**اگر نمی توانست حالت اسبی بگیرد با دادن یک کیش در هر جایی بعد از آن می توان حالت اسبی گرفت.

2- بعد از گرفتن حالت اسبی، شاه حریف به هر شکلی حرکت کرد وزیر را به همان شکل حرکت می دهیم که در هر لحظه حالت اسبی خود به خود گرفته می شود در واقع از شاه حریف تقلید می کنیم یعنی:

اگر شاه یک خانه بالا می رود وزیر هم یک خانه به بالا حرکت می کند و اگر شاه یک خانه پایین می رود وزیر هم یک خانه پایین حرکت می کند و اگر شاه یک خانه قطری به هر سمتی می رود وزیر هم یک خانه قطری به همان سمت حرکت می کند تا وقتی شاه به یکی از 4 خانه ی گوشه ی صفحه برود، در واقع شاه حریف در دو خانه گیر می افتد و نوبت حرکت شاه خودی است که در هر جای صفحه قرار دارد به نزدیک شاه حریف بیاید تا وزیر بتواند مات کند شاه نباید جلوی وزیر که یک قفس برای شاه حریف ایجاد کرده بگیرد و همچنین نباید دو خانه ای را که شاه حریف دارد و فقط در آنها حرکت می کند بگیرد.

شاه که رسید به گوشه دست به وزیر نمیشه وگرنه پات میشه.

نکته :

زمانی که شاه حریف به گوشه می رسد اگر به جای نزدیک کردن شاه خودی باز هم وزیر را حرکت دهیم پات اتفاق می افتد.

در بازی نوآموزان پات کردن در وضعیت های برنده اصلا عجیب نیست!!!! اما باید با قدرت تفکر و محاسبه کردن و مهم تر از همه گذاشتن راه فرار برای شاه حریف از پات کردن خودداری کرد که این کار با تجربه و بازی کردن و شرکت در مسابقات هفتگی که در آموزشگاه شطرنج (خانه و مدرسه شطرنج مشهد) برگزار می شود، ایجاد می شود.

تقلید کردن

گاهی شاه خودی، مزاحم کار وزیر می شود و وزیر نمی تواند از حرکت شاه حریف تقلید کند در این صورت باید وزیر را طوری حرکت دهیم که باز هم با شاه حریف حالت اسبی بگیرد.

کیش و مات با یک رخ

برای کیش و مات با یک رخ، مانند کیش و مات با یک وزیر، نیاز داریم از مهره شاه و رخ به طور همزمان استفاده کنیم. برای این امر، باید پوزیسیون مشخصی را میان دو شاه ایجاد کرده سپس با رخ‌ خودمان وارد عمل شویم. و این الگو را تکرار کرده تا شاه حریف را کیش و مات کنیم.

ابتدا باید توجه کنیم که با داشتن فقط یک رخ و یک شاه، نمی‌توان شاه تنهای حریف را در میانه میدان کیش و مات کرد. بنابراین، باید شاه حریف را به ردیف‌ها یا ستون‌های کناری بکشانیم. برای این امر ابتدا باید یک ردیف یا ستون کناری را انتخاب کنیم.

معمولا ستون را ردیفی بهتر است که شاه حریف به آن نزدیک‌تر بوده و شاه خودمان نیز از آن دورتر است. به طور مثال در پوزیسیون زیر، ردیف هشتم، بهترین ردیف می‌باشد:

پس از این مرحله، باید شاه حریف را پله پله به سمت آن ردیف انتخاب شده کشیده و در آنجا کیش و مات کنیم. اما چطور؟

ابتدا با رخ خود دیواری برای شاه حریف می‌کشیم تا نتواند از ردیف انتخابی ما دور شود. دقت کنید که نباید کیش بدهیم. باید رخ خود را یک ردیف قبل از شاه حریف قرار دهیم. در مثال قبلی باید رخ را در خانه g5 قرار دهیم:

پس از این حرکت، شاه حریف دیگر نمی‌تواند وارد ردیف پنجم شود. بعد از اینکه با این حرکت برای شاه حریف دیوار کشیدید، احتمال دارد حریف شاه خود را به سمت رخ شما حرکت داده و نهایتا به آن حمله کند. در این صورت، شما ضمن نجات رخ خود، نباید دیوار را رها کنید.

شما می‌توانید رخ خود را به سمت دیگر صفحه ببرید اما همچنان در ردیف پنجم نگه دارید تا از این ردیف محافظت کند. حال شاید بپرسید بعد از این چطور باید پیشروی کرد؟ اینجا همانجایی است که دیگر از دست رخ تنها کاری ساخته نبوده و باید از شاه خود نیز کمک بگیریم. ما باید با شاه خودمان به ردیفی که رخ‌مان بسته نزدیک شویم، اما نباید وارد این ردیف شویم!

ما در این آخربازی، به دنبال پوزیسیونی مانند تصویر بالا هستیم، یعنی می‌خواهیم دو شاه روبه‌روی یکدیگر قرار گیرند. چرا؟ چون در این پوزیسیون می‌توانیم با رخ به شاه حریف کیش داده و آن را به عقب برانیم. در پوزیسیون موجود اگر نوبت حرکت با سفید بود، سفید بلافاصله رخ را یک خانه بالا می‌برد و طبق تصویر زیر، شاه حریف یک ردیف به ردیف مورد نظر نزدیک‌تر می‌شد.

همانطور که مشاهده می‌کنید، شاه حریف کیش است و باید حرکت کند. به خانه‌های سبزرنگ نمی‌تواند برود چرا که شاه سفید از این خانه‌ها محافظت می‌کند و دو شاه هیچگاه نمی‌توانند به یکدیگر نزدیک شوند. همچنین در خانه‌های زردرنگ نیز نمی‌تواند برود چون توسط رخ تحت حمله خواهد بود، پس مجبور است وارد ردیف هفتم شود و بدین ترتیب ما به هدف‌مان نزدیک‌تر می‌شویم.

اما نکته‌ای که وجود دارد آن است که در پوزیسیون اولیه، نوبت حرکت با سفید نیست. نوبت با سیاه است. سیاه زمانی که شاه خود را حرکت دهد، دیگر موقعیت مطلوب ما وجود ندارد پس باید چه کرد؟

به پوزیسیون ابتدایی دقت کنید:

در اینجا اگر سیاه به سمت رخ ما حرکت کرد، سفید دو راه برای نجات رخ دارد. یکی اینکه شاه خود را به رخ نزدیک کند که جالب نیست. دیگر اینکه رخ را تکان داده و فراری دهد. راه دوم به مراتب بهتر است چرا که در ادامه کمک بیشتری خواهد کرد.

بنابراین باید رخ را حرکت دهیم، اما به کدام سمت؟ نکته‌ای که وجود دارد این است که رخ را باید به سمت دیگر شاه‌ها ببریم. یعنی باید از شاه خودمان بگذرد. و حداقل یک ستون با ستون شاه خودمان فاصله بگیرد. و دلیل این نکته، آن است که اگر حریف خواست رخ ما را دنبال کند و مجددا به آن حمله کند، مجبور باشد از رو‌به ‌روی شاه ما گذر کند و نهایتا پوزیسیون مطلوب ما ایجاد شود.

توصیه می‌شود رخ را در دورترین حالت ممکن قرار دهید.

اکنون نوبت حرکت برای سیاه است. اگر سیاه با شاه خود به سمت چپ حرکت کند، دقیقا روبه‌روی شاه ما قرار می‌گیرد و پوزیسیون مطلوب ایجاد شده و با رخ کیش خواهیم داد.

اما اگر به سمت راست یا بالا رفت چه کنیم؟ اگر به سمت بالا حرکت کرد، خودش با پای خود یک ردیف به ردیف دلخواه ما نزدیک‌تر شده، پس فقط با رخ یک ردیف به بالا رفته و دیوار را منتقل می‌کنیم. اگر شاه سیاه به سمت راست حرکت کرد، باید با شاه خودمان، از پشت دیوار (بدون وارد شدن به ردیف رخ) شاه حریف را تعقیب کنیم:

در هر جای این تعقیب اگر شاه حریف روبه‌روی شاه ما قرار گرفت، باید از فرصت استفاده کرده و با رخ در ردیف بالا کیش دهیم. اما اگر این‌ چنین نشد تعقیب را ادامه می‌دهیم:

نهایتا به پوزیسیون بالا میرسیم. در اینجا نوبت حرکت با سیاه است و شاه سیاه فقط سه خانه زردرنگ را برای رفتن دارد. اگر به سمت فلش قرمز حرکت کند، روبه‌روی شاه ما قرار گرفته و پوزیسیون مطلوب ما پیش آمده است. و اگر به سمت فلش‌های سبزرنگ حرکت کند، خود با پای خود به ردیف مورد نظر نزدیک شده پس رخ را به ردیف ششم برده و دیوار را منتقل می‌کنیم.

در ادامه به پوزیسیونی مانند تصویر زیر خواهیم رسید:

در اینجا مجدد باید شاه خود را به دیوار نزدیک کنیم. اما در کدام خانه؟ بهتر آن است که در خانه‌ای که به رخ نزدیک‌تر است شاه‌مان را قرار دهیم:

اکنون باید به نکته مهمی اشاره کنیم. در این پوزیسیون، شاه‌ها روبه‌روی یکدیگر قرار دارند، اما نوبت حرکت با سیاه است. سیاه به هر سمتی که حرکت کند، تعقیبش با شاه، کاری بیهوده خواهد بود. چون مجدد شاه حریف برگشته و کاری برای ما پیش نرفته است. در اینجا به یک حرکت انتظاری نیاز خواهیم داشت.

اگر شاه حریف به سمت رخ ما حرکت کرد، رخ‌مان را از دو شاه گذرانده و در سوی دیگر صفحه قرار می‌دهیم.

و در ادامه، مانند قبل، با شاه‌مان شاه حریف را تا جایی تعقیب می‌کنیم که یا پوزیسیون مطلوب به دست آمده و دو شاه رو‌به‌وری هم قرار گیرند. و یا شاه حریف خودش به ردیف بعدی رود.

اما اگر در ابتدا، شاه حریف به سمت مخالف رخ ما حرکت می‌کرد چه؟

گفتیم در این صورت تعقیب با شاه فایده‌ای نخواهد داشت و نیاز داریم یک حرکت انتظاری انجام دهیم. حرکت انتظاری، حرکتی‌ است که ماهیت پوزیسیون را به طور اساسی تغییر نداده و فقط نوبت را به حریف منتقل کند. در اینجا می‌توان رخ را یکی به سمت راست حرکت داد و هیچ تفاوت خاصی در پوزیسیون رقم نمی‌خورد، فقط نوبت حرکت به سیاه می‌رسد.

اکنون مانند پوزیسیون‌های سابق، شاه سیاه را تعقیب می‌کنیم.

و نهایتا شاه حریف به ردیف دلخواه ما می‌رسد. پس از این نیز مانند مراحل قبلی باید سعی کنیم شاه حریف را به ردیف بعدی بفرستیم، اما از آنجایی که ردیف بعدی در کار نیست، شاه حریف جایی برای رفتن نخواهد داشت و کیش و مات می‌شود:

در این مسیر تعقیب و گریز، هر جا دو شاه روبه روی هم قرار گرفتند، به رخ به طور افقی کیش داده و شاه حریف را کیش و مات می‌کنیم. در غیر این صورت، این تعقیب را تا انتهای ردیف ادامه داده، تا جایی که شاه حریف دیگر خانه‌ای برای فرار نداشته و مجبور است مقابل شاه ما قرار گیرد:

و سپس با رخ در h8 کیش و مات می‌شود.

برای اموزش کامل میتوانید ویدئوی زیر را که توسط استاد سعید پیرملکی تهیه شده است را ببینید:

آموزش کیش و مات در شطرنج تهیه شده توسط استاد سعید پیرملکی 

تمامی مطالب فوق متعلق به باشگاه شطرنج ایران می باشد. کپی مطالب با حفظ منبع بلامانع می باشد.

فیلم آموزش کیش و مات توسط خانه و مدرسه تخصصی شطرنج در مشهد

برچسب: آموزش کیش و مات، روش پلکانی در شطرنج، مات کردن به روش اسبی